Hai unha poetisa, Amaia Lasa, que tivo o seu espazo no mundo da literatura vasca. O mérito, sobre todo, é que un novo alfabeto empezou a construírse nunha terra estraña á muller. Todo estaba por facer e por facer. E foi ela quen trouxo unha feminidade libre de pecado e de maternidade. Amaia Lasa é, en palabras de Koldo Izagirre, a primeira muller da nosa literatura, xa que trae por primeira vez á muller ás nosas letras.

Pero hai outra Amaia Lasa, neste caso narradora. E si tivo unha colección de narracións, única, de 88: Baixo a sombra do malintxe. Poesía nos 70, narración curta nos 80. Non te creas, Sarrionandia e Atxaga tamén estaban nese momento cos contos, para o que terían unha boa época en comparación cos anteriores. O certo é que no campo da narración curta, Lasa xa había deserigido antes. E que foi el quen trouxo por primeira vez, xunto a Arantxa Urretabizkaia, á muller á narración curta en eúscaro.

A muller ou as mulleres, en verdade. Colección de contos –tamén ten un par de poemas, pero bo–, xa que se pode dividir en dous grupos: Contos de Euskal Herria e de fóra de Euskal Herria –sei que non é unha clasificación demasiado académica–. E os de Euskal Herria non me interesaron tanto, son máis líricos, máis suxestivos. Pero de fóra de Euskal Herria si, para defender que Lasa trouxo ás nosas letras a mulleres. Tres contos ambientados en Nicaragua, un cuarto en Estados Unidos, no barrio de Harlem, na cidade de Nova York.

E esas son as que traen innovación, porque non só fan unha achega de xénero, senón tamén de clase e raza. No marco da revolución sandinista nicaraguana, móstrasenos a experiencia das mulleres pobres do país, dos guerrilleiros, de como o ianqui que chegou do exterior dá leccións ao nicaraguano que está a facer a revolución, e o cansazo e indignación deste ante a crítica de sempre: “Vostedes mírannos abrigo e queren que o que non fixeron nos seus pobos, nós fagámolo agora inmediatamente. Vostedes tamén senten co dereito de vir con dólares e xulgar”. E Rita de Harlem di: “En calquera esquina da rúa fanme saber que son muller e negro”. Ou como sente “sempre quitando as mechas dos brancos”. No preámbulo ilustrativo escrito pola poetisa nicaraguana

Marisa Young Blanco, dise que o libro é diálogo entre mulleres: “E xusto cando escribo, sinto que estou a conversar contigo, compañeira”. Cando terminei o libro, vin que o libro está escrito na súa totalidade para unha muller negra, vulgar, que, sen dúbida, perténceme tamén a min.