Quen forman parte de CECIM?

Despois da experiencia da guerra, moitos sentimos a necesidade de reunirnos. Nós eramos nenos, tiñamos 19-20 anos e cando estabamos en Malvinas acordabámonos dos de casa, dos que veriamos á volta, dos que comeriamos… Pero o peor estaba por chegar. Os últimos días foron enfrontamentos cara a cara. Dalgunha maneira, entramos na vida política do noso pobo a través da guerra. Co comezo da democracia, coa ansia de organizarse e participar, nós creamos o noso grupo. Así fixamos as nosas reivindicacións: a recuperación física e psíquica dos antigos gudaris, a verdade do ocorrido nas Malvinas e a apropiación dos territorios que nos foi arrebatados polo imperialismo.

En que medida cumpríronse a recuperación físico-psíquica e a verdade dos excombatientes?

Estamos a facer un gran traballo. Xa sexa na reinserción de excombatientes ou na obtención de subvencións, como as pensións. O dez primeiros anos foron moi duros neste sentido. Estivemos sen ningunha política de Estado e sen ningún apoio. Agora conseguimos o servizo de saúde e tamén demos grandes pasos no ámbito laboral. Pero esa situación tiñámola que ter hai dez anos e, desgraciadamente, quedaron moitos amigos polo camiño. Unha vez conseguido isto, puxémonos ao choio para tentar sacar a relucir a verdade do que sucedeu nas Malvinas. Nós tivemos dous inimigos: os ingleses e os nosos amos. Eran os propios militares os que provocaban as mortes nos nosos equipos. A súa concepción da guerra das Malvinas era desorganizada, irresponsable, sen posibilidades de gañar… Iso é o que di agora un informe secreto publicado polo Goberno. Informe Rattenbach escrito polos militares despois da guerra.

Están a sacar á luz o que sucedeu na guerra?

Aos poucos imos avanzando nese camiño. Actualmente estamos inmersos nun proceso xudicial. En 2007 presentamos a denuncia contra as torturas que sufrimos nas Malvinas. Agora é o Tribunal Supremo o que ten que decidir si os feitos que se produciron son crimes contra a humanidade ou non. Si nomeáseos, os responsables deberían enfrontarse a un xuízo, como está a suceder co resto de crimes da ditadura. O fiscal do Estado tamén se sumou á nosa petición.

A guerra das Malvinas é un nó de dous fíos. Por unha banda, a reivindicación histórica dos arxentinos e por outro a guerra impulsada por un Estado terrorista. Cal é a vosa lectura?

Nós non reivindicamos a guerra, non apoiamos a decisión da ditadura. Esta decisión afastounos de Malvinas e deu ao imperialismo a oportunidade de asentarnos no sur do Atlántico. En 1982, só había 45 RoyalMarine, e hoxe ten unha base militar en Nato, que ten uns 2.500 militares. Construíuse no ano 85, pouco despois do fin da guerra. Ademais, a ditadura non tiña ningunha credibilidade, porque non respectaban a soberanía do noso país. Desenvolveu un sistema cruel de represión, realizou un xenocidio contra Arxentina. Destruíu os recursos produtivos do país para o trotecito das grandes empresas fóra da fronteira! Utilizaron o pretexto de ir ás Malvinas para tocar a esencia da nosa sociedade e poder permanecer máis tempo no poder. Por suposto, para nós é un tema moi importante o das Illas Malvinas. Entón levabamos 150 anos reivindicando este territorio e unha parte da sociedade situouse a favor dos militares.

Que tipo de contratos denunciastes contra os que tiñan responsabilidades sobre vós?

Hai que ter en conta que as forzas armadas que se desprazaron a Malvinas son as mesmas que na ditadura. Si repasas a lista, atoparás moitos nomes que están a ser procesados e xulgados como responsables de crimes contra a humanidade. Pernía, Astiz, “Tigre” Acosta, Rolon, Carrizo Salvadores, pilotos de voo de morte, etc. Todos eles foron en Malvinas e nos torturaron. Eramos novos! Mozos e civís! Entramos no servizo militar obrigatorio para ser educados de novo, adoutrinados, aliñados. Para ter unha sociedade ordenada. Ordenada e obediente. Si un soldado negábase a obedecer unha orde ou lle correspondía un castigo por covardía, había normas para iso, pero non se utilizaron. Impúñanse sancións xustas. Tratábase sobre todo de casos relacionados coa fame. Non ter fame era unha orde! E si sentías frío era psicolóxico. Así que tiñamos que fuxir dos depósitos para roubar algo ou matar un pouco de ovella.

As torturas eran de todas clases. Todo o que poidas imaxinar. “Estaqueos” moitas veces. O “estaqueo” é que che ataban a catro paus semi-espidos das extremidades, cabeza arriba, ás veces lanzándonos bombas, ás veces coa pedra en marcha. Descargas eléctricas cos teléfonos da campaña, violencia sexual… Tamén as que se deixaron morrer de fame. Ordenaban a un soldado que non dese comida. Moitos dos soldados partiran das súas casas cara ás Malvinas cun número escaso de potas e logo atopábanse en moi mal estado. Metíanche en pozos de auga xeada, moitos tiveron amputacións por iso, simulacións de fusilamento, tortura psicolóxica… De todo. Despois, moitos represores foron tomados como heroes de guerra.

O presidente da ditadura, Leopoldo Galtieri, pronunciou na Praza de Maio as palabras que se fixeron famosas: “Si queren vir, que veñan. Imos loitar!”. Como foron as seguintes horas?

Dixéronnos que nos levarían ao sur de Arxentina, para substituír aos soldados do sur. De feito, ao principio dixéronnos que ían ir ás illas porque estaban mellor adaptadas ao clima frío. Ata que chegamos á Patagonia non nos avisaron de que iamos nós a Malvinas. A intención inicial dos militares era largarse pouco despois de pisar as illas, pero complicáronse. Non crían que os británicos ían ir á guerra. Pero a Margaret Thatcher veulle moi ben a escusa da guerra, que tapou a súa crise no país e foi reelixida. E mire agora! No Reino Unido están nunha crise parecida, pero en Arxentina non hai nin un Galtieri, nin un Galtieri.

Vostedes chegaron a Malvinas e pasaron uns días ata que chegaron os británicos.

Nós chegamos entre o 12 e o 13 de abril e no noso caso destináronnos preto de Porto Arxentino para defender o pobo. A min tocoume estar no monte London. Alí estivemos até o 11 de xuño. Ese día atacáronnos os paracaidistas británicos. Antes, con todo, tamén recibimos ataques aéreos e marítimos. Foi Increscendo. O noso rexemento tivo a maior parte dos mortos en Malvinas, 36 mortos: 35 soldados e un oficial.

Despois da guerra leváronche ao centro militar de Campo de Maio.

Leváronnos a Campo de Maio para engordar. Déronnos para comer sete ou oito veces ao día. Bañáronnos, déronnos roupa limpa e organizaron unha serie de enquisas. Entón avisáronnos de que non debiamos falar do sucedido. Tentaron forzalo ao silencio. Entón eles eran donos e donos das nosas vidas. Nesta situación puxémonos a reunirnos e a conversar cos ex combatentes. O que non puido facer foi malogralo. Moitos ex soldados suicidáronse. Nós construímos o noso relato e a nosa verdade.

Como lembras a saída de Campo de Maio e o regreso a casa?

No noso caso, trouxéronnos á Prata ás agachadas. Nos autobuses, pola noite, coas xanelas tapadas. No Campo de Maio querían quedar máis días, pero a situación era insosteible. Trouxéronnos ás agachadas e foi terrible. Non se tomaron a molestia de avisar aos mortos. As familias preguntábannos onde estaban os seus familiares, que lles pasou, si virámoslles. Os militares non ofreceron ningunha resposta e nós dixémoslles o que sabiamos.

Ademais da poboación civil, tamén hai militares nas Malvinas.

Iso é moi preocupante. Hai unha base que pode albergar entre 3.000 e 4.000 soldados. As illas foron convertidas en territorio para a proba das últimas tecnoloxías militares. Antes de chegar aos escenarios de guerra abertos polo Reino Unido, moitos soldados pasan polas Illas Malvinas. Hai armas nucleares e é habitual a presenza de cubos de auga nucleares. O enfrontamento das Malvinas tivo lugar durante a Guerra Fría, levou a cabo un armamento nuclear até o lugar e despois o dispositivo non se desactivou. Todo iso xerou preocupación no resto de países latinoamericanos e empezan a entender que non se trata dunha causa exclusiva de Arxentina, senón que afecta a toda a rexión. Si ves o mapa de bases militares de América Latina, coincide co mapa de recursos naturais.

Cre que o Reino Unido vai negociar?

A posición do Reino Unido é insosteible. Quere manter ese espazo colonial e fixo oídos xordos a 40 resolucións de Nacións Unidas. Correa dixo: “Imaxinade o que lles pasaría a moitos países que non cumprirían só unha resolución das Nacións Unidas”. Eu creo que temos que seguir polo lado da diplomacia e do dereito internacional.

Chamoume a atención: moitos de vós volvestes algunha vez a Malvinas.

Non todos temos ganas de facelo, é moi persoal. Pero si, moitos volvemos ás illas. Eu xa o fixen dúas veces. Para min non é unha viaxe para pechar algo, senón todo o contrario. Creo que temos que seguir con atención o tema. Cando vaia vou ver que cambios producíronse, a ver onde se colocou a base militar, a ver que movemento hai... É unha viaxe política.