Aínda estou a escribir estas liñas no caloroso asasinato de Iñigo Cabacas; para lelas pasará un pouco de tempo, esquecerei un pouco o tema e tratarei de escribir non con frialdade, pero cunha especie de distancia.

Mirando de lonxe, podemos retroceder a trinta anos. A partir de 1982 comezaron a saír as primeiras promocións da Ertzaintza, a pesar de que o PNV xa adestraba aos seus mozos en Araba. Non vou entrar como historiador, non é este lugar nin eu como especialista, pero quizá conviría dicir aos mozos que non o coñeceron que aquel tempo viviu con ilusión no pobo: por unha banda, queríase que a Garda Civil e a Policía Nacional fósese de Hego Euskal Herria, e para iso necesitábase unha policía vasca que lles substituíse, polo menos na Comunidade Autónoma; doutra banda, dicíasenos que a Ertzaintza sería un policía diferente, non toda a que se tratase con respecto, a xente de todas. Tamén se utilizou unha comparación naquela época inicial para representar este modelo policial: Serían como os bobbys de Inglaterra, que non servirían máis que para apertar á xente, sen pistola... Sen negar o punto inusitado desta imaxe, serve para lembrar as expectativas coas que naceu aquel novo policía.

Logo... daquela moitas cousas, e non é fácil que todos poñamos de acordo nunha versión da historia. A falta dun relato obxectivo, tentarei aquí resumir o meu: A Ertzaintza substituíu en parte aos gardas civís e aos policías nacionais, que, por desgraza para todos, seguiron aquí, demostrando en xeral a súa capacidade para desempeñar as funcións de policía integral, aínda que non sei medir a profesionalidade neste campo, pero ao mesmo tempo, ademais de ocupar o lugar dos sardos e gris-marrón-azuis, é evidente que adquiriron algunhas dos seus costumes e hábitos, quizá porque a policía é aquí e en todas partes. A pesar de todo, atreveríame a dicir que a ilusión que espertaba ao principio foi gradualmente superada, e máis tarde decepcionada.

Que importancia tivo a loita contra ETA neste proceso? Grande, seguramente. A violencia da Ertzaintza na “loita antiterrorista” foi crecendo tamén segundo os pasos dados pola Ertzaintza: primeiro, asasinaron o xefe da Ertzaintza que procedía do Exército español, Díaz Arkotxa; logo, algúns ertzainas morreron en desactivación de explosivos, outros que caeron en tiroteos (García de Andoain, Mentxaka...); logo convertéronse en obxectivos de información e coidado. Por outra banda, tamén hai unha lista negra moi grande: Os asasinatos de Juan Mari Ormazabal e Ina Zeberio, a escura morte de Anuk, os casos de tortura, a sucia conduta con Beroiz e outros moitos... Pero non só iso: acordarse do pobre Calvo, morto en comisaría, ou de José Atanes, que lle dispararon na estrada; acordarse do triste funeral de Lasa e Zabala, da barata madeira que se lle deu en varias manifestacións, da arrogancia que se lle mostrou a miúdo...

Non é tempo de facer un inventario dos insultos mutuos, senón de mirar cara adiante. Facer dos cipayos un bobby pode ser unha quimera, pero necesitamos un novo policía que mostre outro estilo e que gañe a confianza dos cidadáns. Para iso non sería un mal punto de partida si, a diferenza de fai 30 anos, todos os ertzainas de aquí en diante fosen vascos.