Vaise facendo o que hai poucos anos parecía imposible: unir o eúscaro e o rap. Aquí e alá eran moitos os que facían rimas. “Empecei a rapear en eúscaro pola miña conta”, di o cantante de Norte Apach, Rayco. Mentres o facía, tivo a oportunidade de coñecer a persoas como el. “Estabamos rapeando a Gaizka e a min, sen ter noticias o un do outro. Unha vez que nos coñecemos, xuntamos forzas e empezamos a dar concertos con Aritz Sound System, entre os que tamén estaba Endika (121 Krew)”. Foi no ano 2007, cando empezaron o proxecto que hoxe coñecemos como Norte Apache. En pouco tempo o grupo sufriu cambios: “Despois de varios anos xuntos, Gaizka foise e veu Aitor como DJ e Ibon como MC. Desde entón, mantivemos o equilibrio, xa que mantivemos un concerto”. Coa chegada dos novos integrantes, conseguiron dar máis de 50 concertos nun ano e medio e mentres tanto, ían redondeando o directo. Alén do valo (2009) temos o primeiro disco da banda. Un ano despois, publicouse outro gravado en directo en París para conmemorar o 20 aniversario da Casa de Cultura de Mamariga.

Teñen un recuncho moi querido na Casa de Cultura e alí tivemos unha charla. “Empezamos nos gaztetxes, eses son os lugares que coñecemos, os lugares onde estamos”, di Aitor. “Non sei si hai un circuíto para facer rap, pero nós facemos a maioría das aparicións neste tipo de lugares, como as celebracións das asembleas xuvenís. Talvez deberiamos visitar máis teatros”. De face aos próximos meses, teñen varios festivais, repartidos por todo o País Vasco: Arrasate, Altsasu, Biarritz…

O ano pasado, o grupo deu a luz un novo disco que recibiu moi boas críticas: Quilombo (Musikherria) Ibon explicou a súa forma de traballar: “Non somos un grupo ao uso e este último disco tamén o é. Hai poucos produtores, os que están teñen moito traballo e coas bases tivemos bastante problema. Pero Iker Eskurza (o estudo E-you) creounos as súas propias bases. A esencia e a frescura deste traballo púxoas Iker. Doutra banda, Rayco escribe as palabras e Aitor fai scratches”. O normal é que nun disco créense primeiro as bases, segundo explica Rayco: “A partir das bases falar co produtor para mostrar as súas ideas; tamén se traballa con el a estrutura: o refrán, os ingresos, os fragmentos de rap e, máis adiante, procédese a escribir”. No entanto, en Quilombo non sempre seguiron esa mecánica. “Fixémolo ao revés con algunhas bases. Tiñamos unha estrutura sinxela e Iker fixo as bases de acordo coas nosas palabras e estruturas”.

A Marxe Esquerda de Bilbao foi durante moito tempo unha das fortalezas vascas do punk. Alí naceron, entre outros, Eskorbuto, Distorsion, Zarama ou Subversion X. Hoxe, ao cantar as verdades, ao publicar as palabras políticas e as reivindicacións, o rap parece facer súa esa necesidade de punkie: “Gaizka, aínda que fóra do mundo do rap, é de Santurtzi, como Aitor. Ibon de Sestao e Endika 121 Krew de Barakaldo. Eu son o único bilbaíno”, di Rayco, “é curioso, por outra banda, que todo isto fágase en eúscaro e na Marxe Esquerda, nunha zona que non ten fama de ser vasca. Polo menos, esa é a opinión de moitos”. Como antes, nas cancións fálase dos problemas dos mozos, dos gaztetxes, da represión e das grandes infraestruturas impostas, así como dos pobos indíxenas. A partir do nome do grupo, as referencias aos indíxenas son constantes. Parece que crearon o seu propio universo indíxena. Quilombo, Ghettos, Marxe Esquerda. “Vemos ao noso pobo, á nosa cultura coma se fósemos indios; mantémonos en contra dos vaqueiros, da nosa forma de ser. Nós tamén somos indíxenas”, declarou Rayco. Mapuche. Nicaragua sandinista. Defenderei a casa do meu pai. Bukowski e Silvio Rodríguez; Hertzainak e Kortatu; toma o pescozo e segue adiante. Moi variados os compañeiros dos Apaches da Marxe Esquerda; os habitantes do Norte Apach: “Nas cancións utilizamos varios bertsos e ideas de grupos que nos gustan, como ‘non son os mellores tempos de sempre’. Ademais da pequena homenaxe que lles facemos, tamén serve para levar o rap á xente. Hai referencias para moitas persoas e o rap tamén serve para que soe ao oído”, explica Ibon. Gabriel Aresti tamén está entre nós: “Gústanme as cousas que me interesan, como a de Aresti. É un poema que me coñeceu e emocionoume de mozo, estou de acordo co que di”, engadiu.

O disco tamén contou con varios visitantes indíxenas. 121 Krewko Endika, Miren Amuriza, Aiora Renteria de ZEA Mays e Iñaki Imaz Pitik, Iker Fernández e Iker Eskurza participaron no concurso. Ademais de concertos, hai outros plans de futuro: achegar á xente ao cero, animar a facer rap, fomentar a solidariedade entre os que rapean en eúscaro, reforzar o seu traballo. “Aos poucos, pedimos seriedade para os concertos, pedímosllo e ofrecémosllo. Queremos que nos tomen en serio, e parece que nos toman en serio. É de agradecer. Isto é o noso traballo, a nosa responsabilidade é cada vez maior, non é un hobby”, di Rayco. Que ri o irrintzi dos Apaches da Marxe Esquerda e que o quilombo vasco fágase cada vez máis grande.