En setembro de 2004, grazas a un deses xestos que a sorte fai moi de cando en vez, tocoume vivir unha bonita experiencia: durante dez días viaxei a Irlanda cun grupo de máis de vinte persoas, todas con fame de literatura e poucas ganas de saciar nunca. Xunto a min, Fernando Morillo e Patxi Gaztelumendi e, sobre todo, ese vinte novos que xa mencionamos, vinte chicos e mozas máis adaptables que a nova arxila, tiñan no seu interior un mundo escrito con palabras e que conseguiron o premio Urruzuno. Dez días emocionantes, os mesmos que foron para gañar emocionantes aos mozos que tiñan tanto, e os adultos que tiñamos tan pouco que perder.

Unha das noites, en Donegal, tivemos unha noite de esmorga nunha habitación do hotel. Á mañá seguinte, comezamos a recibir chamadas desde Euskal Herria, non directamente dos organizadores do certame, pero si dalgunhas esferas relacionadas co certame. A voz do outro lado do fío informoume claramente que, quizá, a consecuencia da esmorga da noite anterior, o concurso quedaría soterrado e estudaríase esa posibilidade. Non mo dixo, pero pareceume que ían dicir que facía tempo que querían enterralo e que non sabían como facelo.

Desde entón, Urruzuno tivo outras sete edicións, até o ano pasado, nas que agora chegou a escusa da crise. Desde entón, Urruzuno tería moitas máis esmorgas, como antes da nosa esmorga foron outro mil, algunhas moi soadas. Pero non quero entrar na teoría da conspiración, non vou por aí. Asumamos que a crise foi a culpable, e esquezamos que nas instancias superiores Urruzuno podíase ver con incomodidade porque nunha viaxe de natureza cultural tamén se facían parrandas. Pois ben, aínda que se recoñeza a crise, é incrible a facilidade coa que rexeitaron este concurso dun día para outro, deixando ao carón outras alternativas máis baratas. Que non veñan agora a falar de fugas de talento e de panplinas: estes talentos non se nos escapan, polo menos non buscaremos un lugar onde a literatura se considere mellor que aquí, pero se temos un talento novo, non o saberemos agora, porque tampouco ofreceremos a oportunidade de mostrar talento a futuros escritores, bertsolaris, cineastas ou o que sexa. A crise botou a Urruzuno, que son as cousas, xusto unha semana despois da publicación desta noticia, cando nos decatamos de que EITB pagará 22.000 euros ao mes a Patricia Gaztañaga. Son dous temas distintos, si, pero son diñeiro público, todo é moi rechamante e vergoñoso.

Apoiamos con todas as nosas forzas, e grazas, as iniciativas populares que se quedaron sen diñeiro, os medios de comunicación euskaldunes que están nunha situación difícil e os proxectos que xorden do esforzo persoal, pero teño a impresión de que as iniciativas que se suspenden, as públicas, as oficiais ou as que se poden chamar como se queira, esquecémolas moitas veces, porque non temos un agarimo especial pola súa oficialidade ou porque nos parecen propias dun ser máis abstracto que do pobo. Pero, falando con claridade, e no que respecta aos mozos, Urruzuno era o noso mellor concurso literario, a base do futuro prometedor de moitos creadores.

Urruzuno, máis que un premio, era un punto de encontro para estes mozos, unha oportunidade para darse conta de que non eran tan raros como crían, que hai máis cabezas creativas como elas no mundo. A viaxe é o mínimo: En lugar de Irlanda, instale as cabanas de Galicia ou Irati, e Urruzuno exercerá a mesma función, sen pretextos da crise.