A curto prazo, producíronse avances en Euskal Herria durante dez anos?

Si analizamos a crúa situación das mulleres, a nosa vida non mellorou, eu diría que empeorou. Polo menos eu non son moi optimista. Mirade a tendencia capitalista e patriarcal dos últimos anos, como coa crise xeral do sistema as mulleres somos de novo o colectivo máis desfavorecido. O sistema quérenos enfocar a cumprir o noso rol tradicional. Non creo que haxa grandes avances nas relacións entre homes e mulleres, nas relacións afectivo-sexuais, etc., porque ao final o modelo mantense e refórzase. Con todo, son optimista respecto da loita feminista.

Notastes a diferenza en dez anos?

Hai dez anos nos encontros de Leitza a valoración era a seguinte: as mulleres novas non tiñamos moito apego á loita feminista, non a priorizabamos como na década de 1980. Durante uns anos estivo moi humilde, pero despois uníronse moitas mulleres novas á loita feminista. As razóns serán varias, pero eu destacaría tres: A ilusión que xorde no ano 2000 coa Marcha Mundial das Mulleres, o postfeminismo –logo adquiriu novos nomes: transfeminismo, teoría queer– e a creación de Bilgune Feminista.No
movemento feminista creáronse novas organizacións, especialmente espazos para traballar conxuntamente. Nos últimos anos tivemos máis capacidade para unha dinámica conxunta. De todos os xeitos, o movemento feminista ten un gran obstáculo.

Cal?

Vivimos coa falsa premisa que vivimos en igualdade. E o outro obstáculo de sempre: o movemento feminista foi cuestionado desde a súa creación, mesmo nos movementos de esquerda costa moito asumilo. A pesar de todo iso, é un momento moi bonito.

Persisten aínda dous obstáculos?

Si. Parece que o feminismo non quere a igualdade, é contrario ao machismo, “as feministas queren porvos por encima dos homes”, nos centros sempre hai un neno que cho vai a botar. Doutra banda, as institucións públicas apostan pola igualdade, pero non pola transformación social. O que queremos é que se envorquen todas as estruturas patriarcais que hai aquí e para iso hai que envorcar todo o sistema. Entendo por que o feminismo está en dúbida, porque expón un cambio radical.

Medo e intereses?

Non coñecemos este tipo de escenarios. Non podemos imaxinar unha sociedade sen categorías sexuais e, ademais, sen categorías. Iso dá medo, dá medo á dereita e dá medo á esquerda. A min tamén ás veces!

Que achegas fixo o movemento feminista nos últimos dez anos?

Houbo achegas teóricas moi interesantes, destacaría dúas. Unha é a achega desde a teoría queer ou o transfeminismo. Segundo esta teoría, hai que apostar por romper co binomio dos sexos, pola contra, mentres nos organicemos por sexos, terá a posibilidade de seguir reproducindo sistemas patriarcais. A outra achega refírese ás tarefas de vixilancia. Desde o punto de vista da economía feminista, os coidados situáronse no centro do modelo económico. Durante moitos anos, o movemento feminista ha estado reivindicando o ámbito do emprego, co obxectivo de conquistar o espazo público. Pero o outro espazo que nos tocou ocupar, o dos coidados, foi anulado pola sociedade, e nós tamén tivemos o risco de anulalo. O coidado sitúase no centro da construción da sociedade, unha liña que cobra moita importancia.

Os nenos e mozos repiten os patróns dos seus pais.

Estamos moi preocupados. Os mozos de hoxe en día son máis chicos e mozas que nunca, os modelos están cada vez máis marcados e iso ten consecuencias, por exemplo, ao relacionarse entre eles. Na época dos meus pais, ou na época dos menores que eu, o soño da liberdade sexual estaba moi presente. Hoxe en día non. É o de sempre, pero aínda se mantén o estigma de maricón e da puta, e iso de Don Juan. En calquera clase pódese ver como se relacionan os mozos de hoxe en día.

Por tanto, apenas avanzamos.

Nunca apostamos por cambiar as estruturas, ata que non cambian as estruturas non cambiamos os modelos, os símbolos. Podemos dicirlles “sodes iguais” desde pequenos, pero se logo non lles tratamos igual? Si en casa ven unha chea de diferenzas, si ven a televisión –as mozas fan isto e os mozos fano– os nenos e nenas non creen o que din, aprenden por imitación. Están a aprender o que ensinamos e nós ensinámoslles todas esas expresións que ten o sistema patriarcal.

Denunciaron que no anteproxecto de lei que está a elaborar o Goberno Vasco están a distinguirse as políticas de igualdade e as políticas contra a violencia.

Queren repartir a igualdade da estratexia global. Por exemplo, si o anteproxecto salgue adiante, Emakunde deixará de cumprir a función que até agora desempeñou nas políticas contra a violencia. Esta responsabilidade recaería no Departamento de Interior, que sería a Dirección de Atención ás Vítimas da Violencia de Xénero. É un camiño perigoso, porque se combaterá a violencia sexista si acabamos coa opresión patriarcal. Si sepáranse ambos os camiños, non se unirán nunca. E o tema foi moi tecnificado e policializado.

O argumento é que hai que protexer á muller que sufriu violencia...

Están a tomarse moitas medidas para estigmatizar ás mulleres, por exemplo, coa cuestión dos escoltas. Non quero dicir que non axude a algunhas mulleres, pero non podemos expolo como unha premisa xeral. As medidas e as leis son moi victimizadoras. Fai falta medios para que a muller que sufriu a violencia convértase en suxeito político. As institucións toman á muller e íllana por completo; en lugar de tecer redes, en lugar de contactar con outras mulleres e movementos feministas, en lugar de dar medios socioeconómicos, traballar a autodefensa feminista.

Nos encontros de marzo abordaredes o novo panorama político. Será para Bilgune Feminista un dos temas máis potentes de face ao futuro?

Para Bilgune sempre foi unha das liñas máis importantes. Para quen queremos construír unha Euskal Herria feminista, a conxuntura política significa moito. Vendo que se crearon novas condicións para iniciar un proceso de paz e normalización política, non podemos deixar de tratar este tema, porque si nesa conxuntura política as mulleres non dicimos nada, as decisións volveranse a tomar sen ter en conta máis da metade da sociedade.

“Unha vez máis”, di. Había defectos antes?

Si antes non estivésemos aí, existirían lagoas. No ano 2005 varios axentes asinaron o Convenio Democrático Básico e si o movemento feminista non estivese aí, seguramente non se recolleu unha variable potente, é dicir, que hai que ter en conta a opresión contra as mulleres. Á hora de expor calquera proceso participativo hai que ter en conta tamén as medidas concretas dirixidas ás mulleres, ou polo menos a perspectiva de xénero.

Non o dicimos só nós, os movementos feministas han reivindicado a presenza da muller en moitos procesos internacionais para solucionar o conflito armado. É imprescindible reivindicalo, si non se esquece. As decisións tómanse entre homes ou nun espazo conformado por homes, porque as decisións políticas non nos afectan ás mulleres e moito menos ás feministas. Diría que en Euskal Herria estamos coma se as feministas estivésemos desaparecidas respecto ao proceso. Si realmente queremos ter en conta o escenario democrático, hai que basearse na xustiza. Non hai xustiza mentres dure a opresión.