A orixe do noso nacional de Bilantzi é complexo. Os irmáns Antonio e Juan Kruz De la Fuente puxeron o punto de partida cando crearon cancións de Nadal a finais do século XVIII. Estes durangueses, os dous bailaríns e bertsolaris, tamén o txistulari Juan Kruz, crearon unha chea de cancións.

Conservouse na memoria do pobo e, cen anos despois, o músico durangués Bartolomeu Erzilla púxolles na partitura. Con todo, a principios do século XX non eran moi coñecidos. Resurreción Mª Azkue recolleu unha versión de dous amigos de Otsandio e, como de costume, púxolle unhas correccións lingüísticas. Jesús Guridi, ao redor de 1920, publícaa en versión para voz e piano e máis tarde harmonízaa para coros. A través desta última adaptación difundiuse e pegado á memoria musical de todo o País Vasco. Un camiño complexo para chegar á actual bilantzi, como o mundo e a vida.

* * *

O mundo e a vida son complexos e o esforzo de comprensión non deixa lugar a simplificaciones. Pero a complexidade non é escusa para que ninguén se deixe na indefinición, porque hai que elixir en todos os problemas importantes da vida.

Así estamos estes días, no tema dos presos e as vítimas, e todos os días temos que escoitar nos medios as reivindicacións duns e outros. A propaganda resulta especialmente dolorosa neste asunto. Porque falamos do sufrimento amargo de moitas persoas, de moitas persoas que viven ao bordo da amargura. E os propagandistas, xeralmente contando coa innecesaria axuda dos seus mediadores xornalistas, non deixan de axitar as nosas orellas e sobre todo os nosos corazóns. Hai que elixir.

* * *

A memoria dos cidadáns gardou o recordo de moitos dos abusos policiais labores na época de Franco. Os malos tratos que sufriron moitos familiares, veciños e amigos, así como os asasinados pola policía española.

Lembra aos torturados, aos encarcerados sen culpa algunha, aos acosados sen medida polo seu labor a favor da cultura vasca, aos que tiveron que percorrer miles de quilómetros para poder ver ao seu fillo.

Tamén sentiu a falta de misericordia de moitos abertzales cando mataban ou perseguían a alguén. Percibiu cerca os ollos aterrados de moitas vítimas de ETA. Furiosos ás veces, terriblemente asustados, sen entender o absurdo da situación.

Entre eles tivo amigos queridos, mesmo aos que non quería ver de lonxe. O torturador Melitón Mazás sente impaciente por saber que ten a Medalla de Ouro do Congreso. E matar a Franco ou a Fraga Iribarne na súa cama, sen pedir perdón de ninguén, fíxolle un noxo. Condena os asasinatos de José María Ryan, Miguel Ángel Branco ou José Javier Mujika. Pero este amontoamento de recordos está a embazar o paso do tempo.

* * *

Agora, tal e como fixeron Bartolomeu Erzilla, Resurrección Mª Azkue e Jesús Guridi, chegou o momento de pór en común a todos aqueles que gardan a memoria da cidadanía. Para que xurda unha canción tan emocionante como para cantar todos á vez necesitamos unha adaptación coral. Baseada nunha estética que reivindica a harmonía da compaixón, unha canción que proxectará aos nosos mellores ao futuro. Un gran mestre de música, como Guridi, debería dedicarse a este traballo. Haberá algo así entre nós? Fixen a miña elección mentres el preséntase: Ven, ven, raparigo e moza, a casa.