A crise financeira, económica e laboral deixa cada día máis mortes na cuneta: peche de empresas, suspensión de pagos, quebras, Expedientes de Regulación de Emprego (ERE), aumento constante da lista de desempregados –no Estado español hai case cinco millóns de parados (20%) e no Estado francés case tres millóns (9,3%)–, recortes… Basta con ler os titulares das liñas para asegurar o que estamos a dicir.

En Hego Euskal Herria, a situación non é moi diferente. A taxa de paro está a incrementarse e xa alcanzou o 14%. En novembro, o número de parados no catro territorios situouse en 190.813, 3.441 máis que en outubro e 15.299 máis que hai un ano. No ano 2012, ademais, non parece que a situación vaia mellorar. De feito, os ERE están a multiplicarse e estanse dando pasos na redución social e na vulneración dos dereitos dos traballadores en empresas públicas e privadas. Os ingresos das persoas en situación de exclusión, é dicir, de quen apenas viven da renda básica, están a diminuír e chegan a menos persoas. O saco da exclusión e a pobreza estase espesando. O próximo ano espérase un retroceso na economía, xa que se reducirán as exportacións -área básica para a economía do País Vasco- e producirase un descenso no consumo.

Mentres tanto, din que a única receita para saír da crise é reducir o déficit público para abandonar o investimento e asegurar rendibilidade aos mercados. Con todo, esquecéronse da reforma fiscal, das trampas e dos paraísos, que os banqueiros e as grandes fortunas coñecen perfectamente. E así, só conseguiron que o paro e a desigualdade social crezan.

A situación é aínda máis grave si temos en conta que quen dirixen e controlan a sociedade utilizaron os seus medios de comunicación para estender a sensación de fracaso na opinión pública e para asentar a idea de que non hai outra alternativa que o capitalismo salvaxe. Desta forma, contribúen á fame insaciable e ao saqueo destes mercados.

Hai alternativas

Non é certo que non haxa alternativa. Existen. Nos últimos anos son moitos os economistas que están teorizando sobre estas alternativas. Por exemplo, en 2010 catro académicos franceses escribiron Manifeste d’économistes atterrés (Manifesto dos economistas temidos) con estas alternativas e en poucos meses recibiron o apoio de 3.000 persoas cualificadas. Recentemente, outros tres expertos han escrito un traballo rigoroso na mesma liña. Hai alternativa, escrita polo catedrático catalán de Ciencias Políticas Vicenc Navarro e os economistas españois Juan Torres e Alberto Garzón. Propostas para crear emprego e benestar social en España (Existen alternativas. Falamos do libro Propostas para crear emprego e benestar social en España. A publicación www.rebelion.org pódese ler integramente en formato pdf na páxina web. Nun primeiro momento, a editorial Santillana, do grupo Présa, tiña que levala ao papel, pero a última hora comunicou aos autores que non se ía a publicar. En consecuencia, decidiron polo a disposición dos cidadáns para a súa consulta por Internet. A que intereses responde Présa?

O prólogo do libro foi escrito polo coñecido escritor Noam Chomsky, no que afirma que a situación actual non responde “as leis da natureza, ás normas económicas ou ás forzas sen nome, senón ás decisións concretas tomadas polas estruturas institucionais no seu beneficio”. Segundo Chomsky, isto seguirá igual si non se traducen decisións e plans con accións e mobilizacións. Ao seu xuízo, é necesario un compromiso para sacar adiante programas que sexan factibles a curto prazo e “pór en cuestión a autoridade ilexítima das institucións opresoras”. “É importante destacar a existencia de alternativas” di o pensador e pon como exemplo as mobilizacións do 15-M.

Para iso, o libro elaborou un total de 115 propostas concretas que se presentarán proximamente. Por exemplo, avogan por un goberno mundial que reduza o poder a grupos privados multinacionais e constrúa outro mundo. Reclaman a democratización das organizacións internacionais (Banco Mundial, Fondo Monetario Internacional e Nacións Unidas), con votos que non están ligados á riqueza e que non teñen dereito a veto. No ámbito financeiro, propoñen prohibir os hábitos e produtos financeiros que sirvan para a especulación, as operacións de alta frecuencia, o segredo bancario e os paraísos fiscais. Os economistas tamén piden impostos para as operacións financeiras, en función da utilidade social da operación.

Pola facenda pública europea

Vicenc Navarro, Juan Torres e Alberto Garzón propoñen, en definitiva, un estado europeo confederado. Neste sentido, apuntaron que hai que reformar o Banco Central Europeo (BCE) e que debería dar explicacións no Parlamento Europeo: “O BCE debería converterse nun verdadeiro banco central, e non o que é agora: un lobby bancario”. Ademais, reclámase unha facenda pública europea que teña un carácter exhaustivo de progresividad que impoña unha maior carga fiscal nun momento no que a renda sexa maior. Os autores sinalan tamén que se debería prohibir a medición da débeda pública ás axencias de cualificación privadas e que para iso é necesario crear unha axencia pública. Apostan por reforzar o Banco Europeo de Investimentos, polo menos si estes investimentos están orientadas a modificar o actual modelo de desenvolvemento e produción.

No libro fálase moito do control do capital, que é a única maneira de acabar cos movementos especulativos. Doutra banda, Navarro e os seus dous membros consideran que é necesaria unha coordinación na fixación dos salarios en Europa, e para logralo, faise referencia aos convenios colectivos para toda Europa, é dicir, o acordo entre traballo e capital, co obxectivo de recuperar progresivamente o peso dos salarios na renda: “Os estudos empíricos que se realizaron a partir do modelo de Bhaduri e Marglin din que na maioría das economías europeas o mellor para o crecemento económico é a alternativa á subida salarial”.

Depurar responsables da crise

Pero, sobre todo, para facer fronte á crise fan falta respostas inmediatas. Os economistas de Alternatiba aseguran que a creación dunha comisión integrada por personalidades do mundo económico e financeiro relevantes e a depuración de responsabilidades é unha necesidade ineludible. Por exemplo, a comisión debería esclarecer a responsabilidade dos políticos e dos gobernantes que xeraron unha burbulla inmobiliaria no Estado español e chegaron até o límite da débeda.

En canto á débeda pública, os expertos aseguran que se debería facer unha auditoría dos contratos asinados para atopar contratos que non conten con licitud. Ademais, esixen que o Banco Central Europeo teña a posibilidade de emitir títulos de débeda pública, o que axudaría a financiar os orzamentos e as axudas dos países. Navarro, Torres e Garzón tamén propoñen un referendo vinculante para reformar calquera estrutura institucional de Europa.

Tamén demandan a nacionalización das grandes empresas e caixas de aforros que xa sufriron procesos de privatización, “pero non para que os bancos privados irresponsables sigan facendo o mesmo negocio que até agora”, senón para financiar actividades produtivas sostibles e que sexan contrapesos á banca comercial privada. Doutra banda, consideran que se debería crear un gran banco público para que as empresas e os particulares que necesiten axuda poidan obter máis facilmente os seus créditos. Neste sentido, considera que é obrigatorio gravar os rendementos extraordinarios obtidos polos bancos e os activos financeiros da entidade financeira.

Pero máis aló das responsabilidades e as sancións, no libro que publican a través de Internet tamén facer propostas para cambiar o modelo de consumo e produción. “Os economistas convencionais só pon o ollo no PIB (...) pero se non teñen en conta o gasto real de enerxía, os residuos e o consumo da natureza que supón ese crecemento, fan contas totalmente enganosas. Desta maneira, impulsan a produción e o consumo que non é posible na base da natureza”. Fronte a isto, hai que priorizar a economía máis ecolóxica (ver Net Gertu, páxina 48) e crear emprego local, por exemplo, as cooperativas de agricultores e de vendedores de materias primas son interesantes para os autores, o que suporía repartir os produtos nos pobos e paliar o tremendo peso actual dos intermediarios. É fundamental achegar os lugares que se producen e consómense para acabar coa “cultura dos centros comerciais”. Por suposto, para iso hai que axudar a financiar aos pequenos comerciantes dos pobos.

Vicenc Navarro, Juan Torres e Alberto Garzón desmontan os eixos da filosofía do neoliberalismo a través deste libro e reivindican que outra Europa é posible.