ARNALDO OTEGI "Todos os cargos electos que viran reducida a súa liberdade como consecuencia da actividade de ETA, sentín con toda seguridade unha alegría e un alivio compartidos pola miña cela. Alegreime moito deles e das súas familias”. Trátase da última entrevista de Otegi á Cadea SER, na que mostra algunhas das súas sensacións respecto da declaración de ETA do pasado 20 de outubro. Outra frase extraída da entrevista realizada por Argia a un grupo de presos de Nanclares que está fóra do EPPK en xaneiro deste ano: “Vendo o sufrimento dos demais, tamén nos emocionamos nós”. O que se expresa nun e outro caso denomínase empatía, o sentimento básico necesario na resolución de calquera tipo de litixio sobre as vítimas. E a característica fundamental da empatía é que non se pode representar, que ten que ser verdadeira.

E, por tanto, como facer cribles os xestos de empatía en relación co conflito que vivimos en Euskal Herria? Aos poucos, a través da acumulación de xestos, desde as reflexións básicas até o respecto aos ritmos dos principais actores do conflito.

Neste sentido, a declaración que realizou o Acordo de Gernika non sorprendeu a ninguén, non houbo grandes novidades, díxose o que se esperaba. É máis, algúns aspectos e institucións deste acordo foron moito máis lonxe nas reflexións sobre as vítimas. Con todo, esta declaración do Acordo de Gernika é moi importante porque é un paso imprescindible para poder superar outras barreiras.

A boa abordaxe do tema das VÍTIMAS ten dúas obxectivos clave en todo tipo de procesos de paz: un é ter en conta o aspecto humano das vítimas, recoñecer a súa dor e concretar as indemnizacións para o seu encanamento; o outro é a convivencia, porque o tema das vítimas é abordado de maneira consensuada, é a porta principal da convivencia.

A declaración aprobada polo Acordo de Gernika recolle case todos os elementos para abordar o tema das vítimas desde as súas diferentes vertentes: a consideración de todas as vítimas, o respecto e o recoñecemento mutuo como bases da convivencia; a necesidade de reparación; a verdade; a memoria; o acordo para a resolución do conflito; e o rexeitamento ás vías violentas para os desacordos futuros.

Con estes ingredientes pódese preparar unha boa comida para a convivencia, a condición de que se trate con credibilidade. E, a día de hoxe, ese é o principal problema, que non hai credibilidade entre as partes que teñen que chegar a un acordo político, pero tamén é o camiño que se está percorrendo, porque a credibilidade entre as partes é hoxe maior que onte. E mostra diso son as declaracións e os actos que se están dando por pingas. Unha delegación de Bildu estivo presente na homenaxe a Joxe Mari Korta, asasinado por ETA o 9 de agosto en Zumaia; o 2 de decembro tamén en Azpeitia no terceiro aniversario do asasinato de Iñaxio Uria; a semana pasada as Deputacións de Gipuzkoa estiveron presentes na homenaxe ás vítimas do Franquismo todos os partidos, salvo o PP; as conversacións de Otegi…

Entre as carencias destacan dúas: O acordo fala da necesidade de tomar medidas para canalizar a situación e a dor das vítimas, pero non indica en que se concreta ou se pode facer iso; facelo en profundidade non é propio dese documento, pero si poida que ofrézanselle pistas. Tamén se renuncia á lectura ética máis pobre, seguramente porque é máis difícil que se acorden nela os consensos, e quizá aínda imposible. Pero tamén se necesita esa lectura cando se trata de vítimas, da violencia de ETA ou do Estado.

Á fin e ao cabo, este é un paso significativo, pero aínda falta a declaración individual da esquerda abertzale que se organizou en ENAM. Á espera diso, os que acolleron con desconfianza esta Declaración de Gernika, que se está preparando hai tempo, ou mellor dito, que a esquerda abertzale téñaa preparada e que espera o seu momento.

E si, tamén se pode preguntar aos que estiveron apoiando as vulneracións de dereitos humanos no Estado se eles non teñen que mostrar a súa evolución, pero tamén nisto, á esquerda abertzale vaille a dar máis beneficio seguir adiante coa súa vía unilateral, sen esperar a que o Estado faga o que faga. A legalización de sortu facilitaría o camiño, como en moitas outras cousas, pero iso non está en mans da esquerda abertzale.