(1)

Un desexo. O espazo Azala parte dun desexo. Idoia Zabaleta e Juan González teñen desde hai tempo un desexo de soñar: queren construír un espazo para artistas, creadores e pensadores no campo, onde viven, no pobo de Lasierra (Álava), que estea en contacto co local e o foráneo, que ofreza a artistas, creadores e pensadores un espazo de traballo e investigación axeitado e de tempo de calidade. Como conciliar este soño coa sustentabilidade económica? Unha resposta posible: crear un modelo mixto, que sexa un espazo de creación, por unha banda, e o agroturismo por outro. Coa resposta e ferramentas na man, en febreiro de 2008 ponse en marcha as obras de construción e en decembro de 2008 o primeiro artista acolle a residencia Azala: Colectivo Zoukak de Beirut.

Desde entón, Azala é un espazo vicifero, porque ten dúas cabezas, tanto na súa natureza como na súa xestión. É dicir, que combina dous espazos –espazo de creación e aloxamento turístico– con dous modelos económicos de xestión privada –axudas públicas para o primeiro e ingresos procedentes do turismo para o segundo–.

A continuación falaremos sobre o espazo de creación, xa que cremos que é a principal achega de Azala ao mapa cultural de Euskal Herria e de fóra. A modo de explicación hai que sinalar que aínda que os epicentros do espazo creativo son a danza, as artes escénicas e as prácticas baseadas no corpo, a súa onda expansiva percorre con naturalidade e promiscuidade outras disciplinas artísticas, como as artes performativas, as artes do corpo, as denominacións como as artes vivas e outras áreas do coñecemento.

(2)

Unha proposta. Imos situarnos máis aló das disciplinas e pensemos de maneira máis “extradiiplinar” (1). A pel é extraditiviplinar, xa que a práctica artística e o pensamento converxen nas sedes, talleres, laboratorios e seminarios que se desenvolven nela. Non só porque a práctica artística en si mesma pode ser un medio de investigación, senón tamén porque nas actividades que se organizan desde Azala inclúense a antropoloxía, a filosofía, as ciencias políticas ou a sociología.

Imos, pois, a movernos en intersticios e conexións entre disciplinas. O desexo pode pór a bailar as estruturas, o desexo é transformador, porque busca máis conexións. O desexo produce o inconsciente. A modo de exemplo: cando estamos ante un traballo de creación sempre hai unha nebulosa, un espazo indeterminado, o camiño é descoñecido cando estamos no punto de partida. Por iso o desexo é un factor importante nun proceso aberto: porque o desexo une eses dous lugares de inicio e final. O desexo é a forza do que non sabes.

(3)

Facer experiencia. “Cada vez temos máis información e menos experiencia, dicía Benjamin. Só a narración da nosa propia experiencia dános a oportunidade de coñecela. Ao contar o subxectivo (a experiencia) dámosnolo/dámonolo a través do común (a linguaxe). (…) Faise unha investigación infinita, (…) é un proceso que non ten fin. Nunca se pecha (…)”, escribiu o poeta José Luís Gallero (2) tras o seminario de Socianálisis narrativo dirixido por Renato Curcio e Nicola Valentino en Azala. Pedro G. Romeu (3), ao decatarse da existencia de San Vitores na igrexa de Lasierra, segue buscando no santuario para alimentar ao seu rico arquivo. Inazio Escudeiro lembrounos o aburrido que é ter sempre razón cando cantou A razón na Festa de Azala e Miryam Van Imschoot díxonos que a historia pode ser unha chamada telefónica (4).

Foron moitos e variados os artistas, pensadores, axentes e activistas que tomaron Azala na súa curta andaina desde que abriu as súas portas. Se empezamos a buscar unha especie de vínculo, aparecen dúas palabras: facer experiencia. Podemos dicir que fixeron experiencia, que nos deu a oportunidade de facer experiencia. Como entender a frase da experiencia desde a mirada actual? Hai tempo que Benjamin anunciou a pobreza da experiencia, precisamente nos anos da guerra (5). Cada vez temos máis información, pero as experiencias ocorren fóra das nosas vidas, e nós mirámoslles. Pero facer experiencia pode ser ir máis aló de onde hai un, moverse por onde había un.

(4)

Crear afectos. Maite Arroitajauregi clausurou a súa traxectoria performativa en setembro de 2011 na igrexa de Lasierra. Nun concerto herético ofreceu cancións creadas durante a súa estancia en Azala. Nunha ocasión, unha receita para embotellar o tomate a unha muller do pobo de Lasierra. No outro, fixo pasar polo altar a Santa Águeda, San Sebastián e o propio San Vitores, cantando Martires (6). O percorrido da performance foi unha especie de néboa: fomos e volvemos.

Ademais de crear as condicións axeitadas para os procesos de investigación e creación, a Portada ten como obxectivo xerar tempos espaciais de autonomía e liberdade a partir da experimentación, o intercambio, a práctica e a reflexión crítica, producir coñecemento. As últimas frases son xa un vocabulario común de museos, centros ou espazos de arte contemporánea. Pero que significan estas palabras de Azala? Ao dicir que se producen contextos de coñecemento, tamén estamos a falar de afectos. Desde o punto de vista da xestión, aínda que a pel ten as desvantaxes dun pequeno espazo –por citar algúns pequenos grupos de traballo e recursos escasos–, por iso ten a vantaxe de que a proximidade que se pode conseguir na organización das actividades permite pór en marcha complicidades. O corpo é o que este pode facer, e podemos concibir os afectos como a potencia que ten o corpo, os movementos que se producen nel, aínda que se manteñan quietos, pódense dar nun corpo.

Os afectos non son persoais ou individuais e non teñen nada que ver só coas emocións e os sentimentos, senón que poden ser a posibilidade e a capacidade de conectar os afectos cos demais. Agredidos, crear contextos onde poder incidir, producir.

(5)

Micorrizas. Comprender os proxectos de cooperación como procesos simbióticos. Por exemplo, as micorrizas: “Mikorriza é a asociación que se crea cando se unen as raíces dunha planta e as hifas dos fungos. Nesta asociación intercámbianse as sustancias que cada un necesita. (…) É posible que un mesmo fungo xere micorriza con máis dunha planta e que a través do micelio xérese unha conexión entre diferentes plantas, diferentes árbores, (…), así como entre matogueiras”, escribiu Isabel de Naverán (7). As micorrizas son como paseos e néboas que se desprazan sen saber até onde pode chegar a onda expansiva do epicentro.