Este artigo sufriu recentemente unha guerra de edición, na que uns membros eliminaron os cambios doutros. (...) Pedimos aos socios que non inicien unha guerra de edición, porque pola contra bloquearemos o artigo”. Na Wikipedia, a enciclopedia libre comeza con esta frase a entrada Massacre du 17 octobre 1961. Despois de medio século, a guerra da memoria segue viva. Co relato, podemos pensar que os mozos de hoxe de 18 anos non van faltar debates parecidos coas torturas de agora.

Os relatos da guerra de Alxeria seguen loitando en Francia. Ademais, as pegadas de sangue máis aló do Mediterráneo non son tan fáciles de ver como as da propia París. De feito, a masacre do 17 de outubro de 1961, bautizada polo historiador Jean Luc Einaudi A bataille de Paris, mostra como un estado europeo utiliza a represión salvaxe, incluíndo torturas e asasinatos, e como a maioría da poboación pode pechar os ollos ante o terror imposto polas autoridades.

Algúns libros recompilaron os feitos, ademais da mencionada de Einaudi, é famosa Lles ratonnades d’octobre de Michel Levine. Acaba de publicar Marrazkitan Octobre noir. No cine estréanse estas semanas Octobre à Paris Jacques Panijelena, despois de moitos anos de conxelación. O drama de Alain Tasma Nuit Noire (1995) e o documental de Mehdi Lallaoui Le silence du fleuve (Ibaia isilik, 1991) pódense ver ambos os gratuitamente por Internet.

Esta película non fala de casualidade sobre o río Seine. Ao longo de 1961 os corpos dos magrebís aparecían asfixiados na Ría de París. A Policía sempre dicía que o movemento alxerino FLN Front de Libération National dicía que así calaba aos seus inimigos políticos. Pero os alxerinos estaban seguros de que a maioría deles foran arroxados á auga pola policía, mortos como vivos.

A guerra de Alxeria estaba a piques de terminar. O xeneral e presidente Charles De Gaulle confesaba aos alxerinos o seu dereito á autodeterminación e estaba a negociar desde a primavera na cidade suíza de Evian co FLN e o Goberno de París. Pero as conversacións estaban bloqueadas. O FLN declarara unha tregua, pero de cando en vez os comandos de París seguían matando policías a tiros ou con bombas.

En Francia, en 1962, había uns 350.000 alxerinos, a maioría ocupados na industria e a construción. A metade atopábase nas proximidades de París. Ves estes días as imaxes das chabolas dos barrios de Le silence du fleuven Nanterre, Aubervilliers, Argeinteuil ou Ménilmontant e cústache crer que iso sexa Francia, porque pensaba que o chabolismo era unha enfermidade dos arredores de Madrid.

En París, desde 1958, Maurice Papon era prefecto. Vinculado ao poder desde mozo, foi secretario xeral do prefecto de Bordeus durante a ocupación nazi; moito máis tarde, antes de morrer, foi xulgado e condenado pola súa intervención na deportación xudía a Alemaña. Cambiou de camisa en metade da guerra e, ao abrigo de De Gaulle, converteuse en ministro na década de 1980. Antes de 1958 foi prefecto de Constantina en Alxeria. Sabía, pois, como tomar a medida ao FLN e aos alxerinos.

Silencio non só o río Seine

As conversacións de paz de Evián, conxeladas, marcaban un antes e un despois na fortaleza das dúas partes. Papon quería cortarlle as ás ao FLN, arrimándolle o maior número de comandos posible nas proximidades de París, e doutra banda, quería deixarlle sen comida, desmantelando a rede de impostos revolucionarios que tiña organizada nas chabolas.

Para realizar os traballos máis sucios e infiltrarse mellor entre os alxerinos, organizou tamén en París o Force de Police Auxiliaire, composto, do mesmo xeito que nas cidades e pobos de Alxeria, de harkis alxerinos que querían que continuase unida á Francia colonial. E empezaron a reprimir sistematicamente polos barrios da capital. Ademais dos detidos que ían ao cárcere, polas mañás asomaban a miúdo os cadáveres dos magrebís nas augas do río Seine.Os grupos
rebeldes de París non cumprían a orde de tregua, e de cando en vez mataban a un policía. Entre os policías había gran cólera, un desexo de vinganza. Era tan grave a inhabitabilidad entre os primitivos alxerinos. Os arrestos masivos continuaban. Ouvíanse as noticias das malleiras e torturas dos policías. A cacerola desbordouse co decreto aprobado polo prefecto na primavera, cando aos alxerinos prohibíuselles estar na rúa entre as 20:30 da tarde e as 05:30 da mañá. Toque de queda para morenos.

O FLN fixo un chamamento a unha gran manifestación pacífica para o 17 de outubro. A Policía non tivo coñecemento do último momento e mobilizou a máis de 1.700 policías. Ante eles atopábanse dous ou tres decenas de miles de homes, mulleres e nenos vestidos de domingo, con bandeiras independentistas, que tentaron agruparse en tres puntos: Etoile, San Miguel e Boulevard.

O asalto dos policías foi terrible. Para acalorar o seu rancor, as radios do interior mentíranlles dicindo que nos combates algúns policías foran feridos ou asasinados. Aquela noite fora unha masacre implacable. Algúns alxerinos quedáronse mortos na rúa, moitos máis feridos, algúns se escaparon e saltaran ao río e afogáronse. Foron detidos... 11.500! A estes, nas casernas, polideportivos e outros edificios que acumularan, déronlles pasadas de longo, enviando a moitos ao hospital.

Cantos deles morreron aquel día e os que seguiron? Aínda se segue discutindo en Francia, como mostra da Wikipedia que se mencionou ao principio. Jean Paul Brunet fala de 30-50, máis de 200 de Jean Luc Einaudi. Ninguén nega que a policía francesa torturó aos arrestados –bolsos, vainas, electrodos, botellas buxán, jubones... munición tan ben coñecida polos españois–.

C era policía en 1961. Toulouse confesou en Le silence du fleuven que en París se utilizaban cos detidos alxerinos os mesmos métodos que o Exército usaba en Alxeria, as mesmas torturas que os nazis. M. O avogado Rein leu as salvaxes torturas que os seus defendidos relataron nas cartas enviadas polos manifestantes. “Metemos as denuncias, pero un só xuíz non baixou ás casernas para analizar o que estaba a pasar”.

Pronto terminou a guerra de Alxeria. As autoridades dun e outro lado tiñan traballos previos á investigación dos sucesos. Por outra banda, en 1963 París xustificou cunha amnistía en Alxeria e cos alxerinos os desmáns de calquera francés. E a implacable néboa da censura encubriu as verdades do 17 de outubro de 1961.