Non se presenta de novo para o Congreso de España. A razón?

Na miña vida profesional nunca superei o oito anos no mesmo traballo. Estiven oito anos na Deputación de Gipuzkoa, primeiro como xefe de gabinete e logo como deputado. “Agora que estás a piques de acabar na vida laboral, non vas cumprir esa lei?”, pregúntome.

Xa sabes, sempre se especula...

Non hai máis. O partido de ser candidato pregúntache "estás disposto a presentarche?". No meu caso, chamei a Joseba Egibar, xefe da comarca, e díxenlle “tomei a decisión de deixalo”. Sorprendeuse ao pensar noutra cousa. Expliqueille as miñas razóns. Por suposto que non existen razóns absolutas, ou poucas.

Cal é o balance da experiencia de Madrid?

Persoalmente foi moi enriquecedor. Cambiar de contexto é moi enriquecedor para todos. Cando cambias de contexto e vas a novos traballos enriquécesche. Vino na práctica. Tiven que aprender un novo oficio, porque non fora parlamentaria até entón. Coñecía o oficio da política, na Deputación de Gipuzkoa, pero non precisamente iso. Coñezo moi pouco Madrid, e moito menos a política de Madrid naquela ocasión. Neste oito anos coñecín que é a política, que xente está na política, como son as relacións entre a xente. Aprendín o oficio, non só como parlamentario, senón que puiden coñecer a política desde dentro, máis concretamente cal é a constitución interna do Congreso. Sei moito máis que cando fun.

Traballou como xornalista e converteuse en político. Como ve os medios de comunicación desde o punto de vista do político, como ve a política desde o instinto xornalístico?

Fago un xogo niso, fágoo con convicción, e é: defendín os medios de comunicación entre os políticos e os políticos entre os medios de comunicación. Ambos son necesarios. En moitas ocasións, algúns medios de comunicación queren que “eu faga política” e algúns políticos queren que “eu manexe os medios de comunicación”. Eu non defendín a ningún dos dous. Fai falta equilibrio, e iso non está nun bo momento. O mal momento no que se atopa o equilibrio fai que tanto políticos como medios de comunicación tomen unha mala imaxe. Ambos están moi baixos nas valoracións, porque cada un non respecta o suficiente a do outro.

Temos moito que aprender os que traballamos nestes oficios.

Si. O político, non teño ningunha dúbida de que non aborda correctamente esta cuestión da comunicación. Parécelle que se debe o outro. É dicir: “Eu digo calquera cousa como queira e en todo caso, e o xornalista ten que saber facer un bo titular. Máis aínda, o xornalista debe escribir mellor que o texto que eu escribise”. Non, non, iso é tarefa dun político, a comunicación é unha tarefa súa. Será o medio de comunicación o que faga o seu. E doutra banda, claro, hai que dicirlles aos medios de comunicación que non poñan en boca dos políticos o que eles queren dicir. Non escribas sen información e con prexuízos.

Deu dúas lexislaturas no Congreso. Faga un balance de oito anos.

Coñecín a mesma época que viviu o presidente Zapatero. Cheguei a Madrid e púxenme á impresión de que era o presidente quen non pensaba que era o presidente [Zapatero], en cambio, o que estaba na oposición [Rajoy], que nunca se lle ocorreu que non ía ser o presidente. Isto produciu un desequilibrio. Por tanto, o catro primeiros anos foron necesarios para estabilizalo por ambos os lados. Zapatero chegou como un angelito e a realidade ensinoulle aos poucos: “Ouza, vostede é o presidente”. Vostede é presidente, nun contexto, no mundo das relacións de forza da política. Ás veces parecía que ía inventar un mundo novo. Por exemplo, cando sacou ao Exército español da guerra de Iraq. Moita xente dicía: “isto arranxarao todo”. Pero o poder é o poder. O teu imperio non está á marxe deste mundo. El tamén veu ao realismo. Durante o segundo mandato, produciuse unha crise que non soñara en absoluto e, en xeral, ninguén pensara nela. Imaxínache que no seu programa estaba escrito que o paro ía desaparecer.

Pero, como viu vostede ao pp?

Aznar acababa de marcharse e para nós, por exemplo, parecía que ía cambiar o mundo. Chegou Rajoy, tiña unha chea de problemas no partido, moitísimos. Por tanto, tivo que empezar a gobernar o seu mundo, a atopar unha forma de oposición. Teño unha honra: Zapatero perdeu a primeira votación no Congreso dos Deputados, por unha moción que eu mesmo presentara. A moción referíase ao TAV. Nós, EU, CIU, etc. xa tiñamos eses votos, e por primeira vez conseguimos que o PP nos votase. Entón, o pp e os demais gañamos a Zapatero. É dicir, o PP veu aos poucos ao xogo parlamentario normalizado, tan normalizado, enténdolle, e dígolle que despois de oito anos volverá gobernar el.

Entre tanto, cal foi a experiencia ou a achega do PNV?

A adaptación á primeira lexislatura foi moi dura. Lembrade que o lehendakari Ibarretxe acudiu ao Congreso e déronlle unha resposta. A pesar de pasar o mandato de Aznar, démonos conta de que o PSOE non tiña ningunha boa postura. Despois veu a decisión de expulsar ao PNV do Goberno Vasco, por fusión de PSOE e pp. Nós estabamos enfadados, claro, pero conseguimos readaptarnos como grupo, consolidar a nosa situación. E empezamos, como dixemos, a gañar unha votación co PP e a movernos de esquerda a dereita para conseguir a nosa.

Chegaron a acordos co PSOE, dalgunha maneira "obrigada" pola crise económica.

Si, pero, como connosco, podía chegar a acordos con outros. El necesitaba algúns votos, e podíaos recibir de CIU ou de ERC. Pero iso conseguímolo nós, é a habilidade dun grupo parlamentario. Descubrir o teu rol no contexto que che condiciona.

Isto supuxo, por exemplo, a blindaxe do Concerto Económico.

Si, entre outros. Para min aínda non se apreciou o conseguido co TAV. Con Zapatero chegamos a un arranxo moi especial. Non é só si vas facer o TAV ou non, senón deixar que o Goberno Vasco faga unha gran parte do TAV. O TAV será elaborado polo Goberno de acordo a unha disposición do Concerto Económico e da Deputación Foral. Se non se fixo iso, eu dubido moito de que se fixese o TAV en Gipuzkoa. Íase a facer de Burgos a Bilbao, por Vitoria, pero o ramal guipuscoano... Ademais, iso é garantir o exercicio da nosa competencia, xa que o Concerto Económico non é unha cuestión retórica.

TAV citado: En Gipuzkoa hai moitos sectores en contra.

Si. Pero iso é outro debate.

Pero, como ve vostede este asunto?

Eu vexo que en todas as sociedades sempre houbo e hai contrarios ao tren de alta velocidade. Vino no Congreso, pedindo a todos os cataláns ou aos demais que “o fagan na miña casa rapidamente”. Eu non o pedía todo o mundo na cabeza, pola contra, o non querer o TAV fíxome pensar máis en min mesmo que nada. De feito, no debate do Congreso optábase polo Corredor Mediterráneo ou Atlántico. Hai que conectar Europa e o Estado por unha banda dos Pireneos. Sempre foi así. Porque non podes dar un amplo corredor desde os cumes, senón polas esquinas. O Norteko ferrokarril tamén o fixo. Por tanto, que sentido ten que o que sempre foi a canle de conexión non sexa o camiño de conexión do TAV?

Chegou a época posterior a ETA. Iso supón unha necesaria remodelación do marco socio-político do Estado?

Si, pero non polo proceso de paz, senón porque se necesita. Non pensemos que as cousas se arranxan ao revés. Hai tempo que temos soado no PNV –e tamén cos deputados do PP e do PSOE- e eu sempre defendín que a remodelación é imprescindible, gusta ou non gusta. A cuestión é como se fai, porque se pode facer sen ti, ou en contra da túa opinión ou contando coa túa opinión e nun contexto acordado. Unha cousa é o proceso de paz, e outra, a forte reestruturación que nese contexto esíxenos a realidade socio-política económica na administración e na economía do Estado. Esa é a tarefa da próxima lexislatura.

Amaiur estará presente nas Cortes de España. O candidato Iñaki Antigüedad díxonos nestas páxinas que van participar na medida. É máis, no seu caso, agora sería incoherente actuar con normalidade na política diaria...

Se non fan máis incoherencia, van ben. Eu aposto a que van facer grandes incoherencias aquí e alá. Non se que é participar na medida do posible. Os luns si, e o mércores non, pola mañá si, pola tarde non.

(...)
Trátase de ser parlamentario ou non, traballar ou non. Non hai máis. Outra cousa é ser parlamentario e non traballar, traballar de forma limitada cobrando soldos. Cada un ten que ver o que quere facer. Hai moitas maneiras de xustificar as cousas, pero iso non me preocupa, eles saberán.

É dicir , segundo eles, hai leis que non se van a quedar sen aprobar, por exemplo, porque non están en Madrid.

Se non fan máis que iso...

É pesimista.

De feito, até agora o incoherente era ir a Madrid. Que queren agora? Blanquear a cabeza. Veremos que é ser coherente ou incoherente.

Estás indeciso. Primeiro foi o efecto de Bildu, agora vén Amaiur.

Unha cousa fíxose mal: moitas cousas atáronse a cousas que non se necesitaban, cantas cousas foron condicionadas... Vostede será legalizado si... Aí están o acordo da lei antiterrorista ou a política penal. É dicir, vostede ten que facer un traballo de socialización, estea ETA ou non. A algúns lles gusta mesturalo todo, a min non. Eu non necesitei que ETA deixe a violencia para que eu sexa demócrata, non necesitei iso para dar o meu apoio ao que ETA lle disparou. A democracia ten as súas leis e vostede non pode condicionalas. Veñen ao noso ámbito, á política, veremos si seguen defendendo o que defendían fai catro –ou oito ou doce– anos.

Pero, por exemplo, Bildu non é só a esquerda abertzale.

Eu adoito dicir que é un punto de encontro de xente sen partido e que é un partido sen xente.

No entanto, o PNV foi o que máis golpeou nas eleccións de Gipuzkoa que Bildu, en certa maneira, foi a derrota do PNV.

A malleira produciuse na xestión dos resultados electorais, non tanto nas eleccións xerais como nas autonómicas. Porque en democracia, vostede ten que xestionar o voto. Se o meu partido chegase a un acordo co PSOE ou co pp e quitouse a Bildu, iso tamén fose democrático. Con todo, non sei si todos estarían de acordo. Fíxose unha xestión democrática e levounos a esta situación, de acordo. Creo que a xestión dos votos non foi o que necesitaba, senón o mal resultado do PNV, e que o levou a unha especie de “fracaso” como vostede di. Eu síntoo así...

Niso non coincidiches co partido.

Eu fixen todo o posible por non deixar a Bildu a Deputación de Gipuzkoa. A miña posición é persoal, por mil motivos, porque para os guipuscoanos era interesante ter outro goberno.