Os nenos e nenas do barrio Sodupe de Güeñes (Bizkaia) e Joseba García Lizarralde, responsable dos bosques daquel municipio, revolucionaron o País Vasco en febreiro de 2010. O xornalista Julen Nafarrate contou en Berria: “Sen facer nada, plantando. En Güeñes seguiuse un camiño extraordinario cara á repoboación forestal. Con motivo do Día da Árbore plantaron acivros seguindo a técnica xaponesa de Nendo Dango”. Seméntaa serviu para facer fronte a dúas crise.

Na crónica García Lizarralde suxeriu ao xornalista que hai dous anos o Concello tivo que recortar o orzamento de repoboación do monte con nenos e mozos.Coa caída da economía, a economía española xa se recuperou e non se verá enriquecida en 2011. Salgue máis barato que comprar plantas levar aos nenos ao monte, recoller sementes de árbores ou de follas e sementalas en pelotitas de barro.

Outra crise que Nendo Dango quere revolucionar é a deterioración do medio ambiente. O mundo ten escaseza de árbores. E unha vez que os novos bosques comezan a poboar, os seres humanos recorremos a sistemas pouco eficaces: na perforación da introdución de plantas que dificilmente crecerán, os solos que xa perderon forza deterióranse máis con estes labores. A técnica de Nendo Dan foi inventada polo xaponés Masanobu Fukuoka (1913-2008). Fukuoka tentou axuntar árbores e plantas que producen outras colleitas nos campos e cultivalos da maneira máis natural posible, e é unha do catro ou cinco referencias principais da agricultura ecolóxica. Os permacultureros recoñécenlle a superioridade, do mesmo xeito que a maioría dos campesiños sen arar.

Nendo Dango inventou Nendo Dango cando o mundo se vai desmoronando, o que no fondo é conseguir da maneira máis sinxela e económica posible que germine e creza o maior número de árbores, formando novos e duradeiros bosques, sementados de árbores, matogueiras e herbáceas en bolitas.

A técnica é sinxela. Facer pelotas ou canicas de barro ou bollería pequena ou disco coas sementes que se queren sementar. Así cada pelota ou bolo levará dentro tres tipos de sementes. Por unha banda, herbas e legumes que germinarán coas primeiras choivas. Xunto a eles, as sementes de arbustos e matogueiras. E por último, os de árbores e árbores que máis facilmente se germinarán e arraigarán no ecosistema organizado polos anteriores.

Estas bolitas, que se deixaron secar durante algún tempo, serán levadas despois cara ao lugar onde se quere ver a formación dun novo bosque, arroxándoas ao flanco, e dilles, Pelayo. A natureza fará o seu traballo. Coa choiva, as sementes comezan a germinar unha tras outra pola arxila que lles serviu de protección.

Fukuoka quería golpear a dous paxaros cos bichos. Por unha banda, desgarrar a terra o menos posible, seguindo ao taoísta Wu-Wei (Non facer), que tamén se dedicaba á agricultura. Doutra banda, sementar o maior número posible de árbores. O desecamiento do mundo preocupáballe. Nunha das últimas entrevistas, dixo ao final a un xornalista: “Dígolle que para tirar os libros, que non teñan que pensar tanto. Pon o que queiras no artigo, pero pono nas últimas liñas: ‘Este diálogo non serve para nada’. Temos que sementar as bolitas de barro pronto, porque non nos queda tempo”.

Alternativa: podado de matogueiras

O Dango Nendo é un lugar de fácil e extensa utilidade nas zonas que se están convertendo en desertos no mundo. O soño da propia Fukuoka era, precisamente, sementar de forma masiva as bolitas de sementes, mesmo con avións e helicópteros, producindo pelotas de barro de forma case industrial.

As técnicas de cultivo que integran árbores e cultivos están cada vez máis estendidas en todo o mundo. Nos bosques crecen as plantas que garanten a alimentación humana nunha terra que foi criada durante miles de anos. Tras longos séculos de explotación ignorada, os campos piden en todos eles a axuda dos bosques.

A rama de árbore rota (BRF Bois Raméal Fragmenté, en francés) pode ter moito no proceso de restauración ou recuperación das terras. Isto explica, ademais da necesidade de madeira e madeira para o lume, o interese que suscitou a plantación ou sementa de árbores entre moitos campesiños de todo o mundo. O BRF non require grandes árbores, se trituran ramas de menos de 7 centímetros de diámetro.

Na carreira contrarreloxo que o deserto forzou ao ser humano, moitos se están esforzando no mundo. O premio nobel kenyano Wangari Maathai, fundador de Green Belt Mouvement, acaba de falecer e conseguiu plantar millóns de árbores novas en Kenia e outros países de África, cun traballo que fundamentalmente asumiron as mulleres dos caseríos. A maioría deles plantan pequenas árbores en viveiros. Pero, como conseguir que os bosques crezan máis?

En setembro celebrouse en Xordania o 10º Congreso Internacional de permacultura. A permacultura é un movemento amplo e variado en todo o mundo (fundado en Australia por Bill Morrison) que, en dúas palabras, traballa as formas de satisfacer de forma sostible todas as súas necesidades. Na de Xordania, a auga era o seu principal motivo de dor, pero entre os oradores Tony Rinaudo presentou esta interesante lección: Excedendo a desertificación en zonas áridas.

Rinaudo, membro da ONG World Vision de Australia, mostrou os froitos obtidos co sistema FMNR Farmer Managed Natural Regeneration (Recuperación da natureza xestionada polos agricultores). Tamén en paraxes case completamente desecados quedan matogueiras, pequenas árbores ou brotes que dalgunha maneira habitan nas cimas das árbores cortadas. Estas poxas fráxiles producen novos bosques coa técnica FMNR a partir do seu coidado, brotación e multiplicación.

En cada pobo os baserritarras delimitan a zona que queren repoboar, elixen que ramas deixarse para adiante e cales podar, tomando medidas para protexer ás plantas novas do gando, pelexando lumes, etc.

Rinaudo mostrou nas diapositivas os froitos que dá o auzolan en poucos anos, debullando as súas vantaxes: achegar a madeira aos pobos en beneficio dos nenos e as mulleres que teñen que ir recollela, madeira para edificios e aveños, incremento da alimentación, mellora da calidade do solo, diminución da erosión e enriquecemento das augas subterráneas e das fontes, devolución das aves e feras do bosque, etc.

Sementar semente e podar cabeza firme, un non quita o outro. Fukuoka poríase a gusto en ambas as cousas, axudando á natureza coa mínima forza humana. Wu-Wei, quero dicir.