1. Deixar a loita armada. Ben feito, e xa era hora. Sabíase que a loita armada dos últimos anos facía máis dano que ben. Algúns se deron conta onte; outros, hai vinte anos. Algúns deron prioridade á manipulación do Estado e ás desavinzas coa esquerda abertzale; outros estaban preocupados polo enfraquecemento da libre conciencia dos nosos mozos, pola cega disciplina de facer calquera cousa. Algúns condenaron calquera revolta armada; outros dicían que a loita armada contra a opresión é lexítima, pero o que se facía agora é inapropiado e erróneo. A cada un perténcelle e, en fin, todos están de acordo: E escoite, está ben feito!

2. A xente abertzale de Euskal Herria levantou a cabeza. Que alivio! Nos últimos tempos houbera moitas persoas amedrentadas ou avergoñadas, outras moitas violadas proscritas. Por tanto, en mans dos gobernos españolistas, o nacionalismo estranxeiro agresivo encollerse e moitos españois de Euskal Herria, véndose ou imaxinándose como posibles vítimas da loita armada, sen ningún desexo de integrarse no proxecto nacionalista. Era desesperante e moitos non viamos o final. Por agora, temos máis posibilidades de conformar unha alternativa ao PNV independentista ou anticapitalista; multiplicáronse as posibilidades de defender a vasquidad nas institucións; abriuse o camiño para integrar aos vascos e cidadás non abertzales nun proxecto común. Non é pouco.

3. Relato do proceso: Vencedores? Perdedores? O relato máis belo non vai cambiar a realidade, xa que non vai pasar por encima das relacións de forza entre as clases sociais e os grupos nacionais. Crer na eficacia da manipulación do relato é mensurable. É mellor que expliques o que sucedeu da maneira máis honesta posible. Cincuenta anos de historia non se pode falar sen ter en conta os parámetros da época. Nos tempos dos nacionalismos revolucionarios, cando o marxismo era a ideoloxía predominante en Europa, creouse ETA, e os seus pensamentos e accións débense dar na contorna da época, nos parámetros actuais. O uso de criterios anacrónicos non é un bo método. Doutra banda, a historia de ETA non é unha liña exacta: a decisión de aceptar o terrorismo foi unha gran ruptura. O terrorismo é un atentado contra a xente civil para dobregar ao Estado (máis de 300 vítimas…) e pagouse da cabeza: perder a confianza do pobo, dar xogo aos inimigos, aumentar o fracaso da estratexia político-militar, abrir terribles feridas na sociedade… Con todo, feitos pola independencia e contra o franquismo, a loita pola transición capitalista, non foron esquecidos; a represión, a tortura e a inxustiza dos cárceres alimentaron até hoxe. O relato é confuso. Hagámoslo todo e fiucego.

4. O problema das vítimas. Limítese ás vítimas civís, por favor. Os guerreiros caídos na acción non son vítimas; para que cada bando se acorde das súas, no mellor dos casos, co respecto do outro bando. A guerra, pola súa dureza, ten as súas leis. Pola contra, as accións contra os dereitos das persoas, son merecedoras de explicacións e desculpas, para favorecer a convivencia.

5. Xunto á estratexia político-militar, que? Na esquerda abertzale, dentro e fóra da “oficialidade”, propúxose a paralización definitiva de ETA para abrir novos camiños, radicais e revolucionarios á disidencia independentista. Agora, todo é democracia e os únicos medios, democráticos. Din que así se poden conseguir os obxectivos finais. No movemento obreiro, o mesmo foi dito a finais do século XIX, estratexia que se denomina socialdemocracia e cuxas consecuencias son coñecidas: socialdemócratas, enterradores de revolucións e xestores do capitalismo. A miúdo, as mesmas tendencias dan as mesmas consecuencias, por encima das ilusións dos impulsores.

6. Recreación da esquerda abertzale. Os electores premiaron á Unión: converteu a derrota da estratexia político-militar nunha vitoria electoral e a Unión está vixente. Pero os impulsores do proceso innovador son os mesmos que prolongaron a vella estratexia, salvo excepcións: para moitos que queren unha esquerda abertzale revolucionaria e democrática, é difícil aceptar a preponderancia dos antigos leninistas que reivindican a política socialdemócrata. Doutra banda, en Aralar e en Abertzaleen Batasuna bastantes persoas confían en fórmulas como Euskal Herria Bai. Hai necesidade de demostrarse.

7. Autocrítica. Creo que hai que facelo. Por que non, ligado ao respecto dos motivos de quen elixiron a loita armada e relatando historias de amor, pero asumindo o erro do deslinde estratéxico terrorista: desta maneira abriríase o camiño a estímaa dos “traidores” que se diferenciaron de ETA e ao recoñecemento das vítimas civís. Sempre lembro as palabras de ETA de 2001 e 2002 aos militantes de Abertzaleen Batasuna: “Traidores que colaboran cos torturadores”… Hai cousas que non se curan sen mencionar.

8. Adiante sempre. A unilateralidad era a única posibilidade que quedaba a ETA, e deu o paso. Parece que os pasos dos estados non están asegurados: para obrigarlles, para conseguir a liberdade dos presos e a legalización de todas as opcións, así como para que a esquerda abertzale reúnase ao redor da independencia, o socialismo e a dignidade, hai que actuar con rigor e firmeza. Actuar no medio dunha gran crise social e económica. Traballar en democracia, pero sen pór límites aos dereitos de desobediencia e insurrección.