Sho Hagio se autoeuskaldunizó plenamente en varias estancias e investigou o movemento social para a recuperación do eúscaro. Actualmente imparte clases de Euskal Herria na Universidade de Nagoya e está a terminar un libro sobre Euskal Herria.

Nos últimos tempos non falou moito e di que o seu eúscaro está bastante oxidado. Pero desenvólvese perfectamente, cunha pronuncia especial. Recibiunos amablemente e ensinounos os arredores de Kyoto. Na tranquilidade dos templos e xardíns, explícanos moitas cousas que son invisibles para os nosos ollos. Descansamos nunha casa de té e entón puxemos en marcha a gravadora.

Por que comezou a aprender eúscaro en Xapón?

Preguntáronmo moitas veces, e non teño unha resposta clara. Eu diría que empecei por curiosidade intelectual. Fai máis de 25 anos atopeime nunha universidade de Tokio, casualmente, un curso especial, non oficial, e empecei. O profesor era Suzuko Tamura, actual membro de honra da Academia da Lingua Vasca.

Como foron os primeiros pasos?

O profesor utilizaba o método comunicativo, que nesas épocas era moi raro en Xapón. Eramos catro ou cinco alumnos no curso e reuniámonos unha vez á semana, recibiamos as clases durante 90 minutos, só en eúscaro. O primeiro día o profesor ensinoume dúas palabras, “si” e “non”. Aprendiamos utilizando o método Jalgi Hadi e escoitando as cousas, non era traballo de casa.

E de aí dirixiuse a Euskal Herria...

Si, así despois de dous anos fun a Euskal Herria en tren desde París a Hendaia. Alí eran seis novos; de súpeto os Paxaros de Mikel Laboa empezaron a cantar. Eu xa coñecía esa canción, porque a aprendeu en Xapón e participei nela. Eles quedaron moi sorprendidos, esa foi a miña primeira relación cos vascos. Convidáronme á súa casa, Zumaia, así comezou a miña relación con Euskal Herria. A partir de aí, realicei os cursos en varios euskaltegis e barnetegis.

Co dominio do eúscaro, e volvendo a Xapón, como llas arranxou para manter vivo o eúscaro? Por internet non, e ao redor de poucos euskaldunes...

Sobre todo escribindo cartas, non tiña oportunidade de facer conversación. Por iso, aínda que ía a Euskal Herria cada dous ou tres anos, chegados alí, os primeiros días tiña dificultades para falar en eúscaro. Pero a vós, grazas aos vascos, puiden manter vivo o eúscaro.

E nunca sentiches o risco de perder o eúscaro?

Vostedes non me deixaron facer iso [ri].

Impulsada pola túa afección a Euskal Herria, hai uns anos participaches na Euskal Etxea de Tokio.

Fundouse fai dous ou tres anos, impulsado por vascos e uns poucos xaponeses, e eu colaboro como asesor na Euskal Etxea. O obxectivo principal é estreitar lazos entre Euskal Herria e Xapón se se achegan a Xapón os vascos que residen no país nipón. Esa era a nosa intención, pero debido ao terremoto deste ano e á traxedia nuclear, a maioría dos vascos fóronse de Xapón, algúns porque perderon o seu posto de traballo, outros porque non sentían seguros. A situación da Euskal Etxea de Tokio non é moi boa, pero a partir de agora tentaremos volver pola en marcha.

O teu caso é excepcional en Xapón. En xeral, que saben os xaponeses sobre o eúscaro e o País Vasco?

Desgraciadamente, do mesmo xeito que sucede no resto do mundo, as principais noticias que recibimos aquí son as relacionadas con ETA. Nos últimos anos, especialmente grazas ao Museo Guggenheim, cambiou moito a imaxe de Euskal Herria á vista de fóra. Hai vinte anos, os intereses dos xaponeses co País Vasco estaban, sobre todo, relacionados coa lingua ou a política. Hoxe en día non é así, o que eu chamo a trinidad da cultura vasca é o que máis interese suscita: a comida vasca, a música vasca, e o deporte vasco. Son os que hoxe en día interesan aos mozos xaponeses polo País Vasco.

Para que os xaponeses teñan máis información sobre Euskal Herria, estás a preparar un libro.

Fai dous ou tres anos pedíronme que escribise un libro semellante, pero son bastante vago, e aínda non terminei [riu]. Non estou contento cos libros en xaponés sobre o País Vasco. Espero que estea listo a finais deste ano ou principios do seguinte.

Imparte un curso na Universidade de Nagoya. Que traballades?

Os temas centrais son a identidade, a diáspora política vasca e a territorialidad. Recibimos a axuda do Goberno de Xapón, pero oficialmente non podo dar un tema sobre o País Vasco. Por iso, utilizamos a palabra diáspora para ocultar dalgunha maneira cal é a verdadeira natureza do curso.

En Xapón o idioma principal é o xaponés, pero hai outros idiomas.

Aquí hai dúas comunidades lingüísticas principais. No norte de Xapón existen poboacións de anguías. O seu idioma non ten nada que ver co xaponés. As declinaciones verbais son semellantes ás do eúscaro, e os lingüistas do século XIX afirmaban que a relación entre o eúscaro e o ainuera era real. A finais do século XX unha lei garantía os seus dereitos lingüísticos e culturais. Hoxe en día, se se trata dun movemento de recuperación lingüística entre os ainus, especialmente entre os mozos.

A segunda comunidade lingüística principal está no outro extremo, ao sur, en Okinawa. Algúns din que é o dialecto da lingua xaponesa. Outros, en cambio, din que é unha lingua independente; eu non sei quen ten razón. Historicamente, Okinawa foi unha especie de colonia, sentían esmagados. Por iso, desde sempre o seu sentimento foi contrario á principal illa xaponesa, e o movemento para salvar a súa lingua é máis político que social.