“Ler non é recibir ideas, coñecemento e información de forma directa; o lector interpreta o texto e constrúe o significado do mesmo a partir do propio coñecemento, dos proxectos intelectuais e da sensibilidade”. Iso é o que explicou o equipo directivo da ikastola. Con esta base, dan importancia á análise dos textos lidos. É dicir, teñen como eixo principal a comprensión, consciente de que é un punto de partida imprescindible para a aprendizaxe.

Hai pouco máis dun ano, despois de realizar unhas probas de comprensión e ver os resultados, o Goberno de Navarra promoveu unha serie de proxectos baseados na lectura. Aínda que por algúns problemas as iniciativas non saíron adiante, á Federación de Ikastolas parecéronlle interesantes e fíxose cunha delas. Así, antes de comezar o curso pasado, os profesores de Tafalla recibiron unha formación baseada na teoría do escritor Víctor Moreno. Segundo Moreno, na lectura hai que traballar diferentes capacidades e ensinar aos alumnos a ler. O obxectivo da iniciativa é traballar a comprensión e para iso é imprescindible traballar sistematicamente catro competencias: identificar, interpretar, organizar e valorar. “A conciencia é importante e necesaria porque se ten en conta a forma de facer as cousas e a razón. Sabemos a que obxectivo está ligada cada acción e iso é fundamental”, din os profesores de Garcés dos Fayos. É dicir, antes traballaban máis mecanicamente, pero agora fan que os alumnos pensen e reflexionen sobre calquera texto, fomentando a opinión crítica e influíndo na súa actitude de traballo. “A aprendizaxe hoxe en día non se pode basear na información”, esta información está dispoñible en todos os sitios e a clave é saber sacar conclusións a través da súa comprensión e interpretación.

En Educación Secundaria Obrigatoria, por exemplo, ponse en contacto coa realidade e a coordinadora de ESO, Izaskun Aldaia, di que iso permítelles darse conta de que o traballo que realizan alí ten que ver coa realidade e co día a día, e non queda entre catro paredes: “Traballamos sobre temas cotiáns, sobre cousas que suceden hoxe en día no mundo, sobre o que ven na televisión. Por tanto, conseguimos conectar o que aquí se ve coa realidade”.

Proceso de reflexión

A metodoloxía divídese en tres fases: “Antes de ler”, “mentres le” e “despois de ler”. En cada unha delas traballan algunhas competencias. Antes de lelos, traballan os coñecementos previos e as hipóteses, os significados e as dúbidas mentres se le, e a continuación buscan respostas a diferentes tipos de preguntas.

Antes líase un texto e expúñanse preguntas respecto diso, pero agora as valoracións cobraron forza. Os mozos están a aprender a ter unha actitude diferente ante un texto. Así mesmo, no que se refire ao traballo previo á lectura, recuperáronse os procedementos que até agora só realizaban en Educación Infantil: presentar o conto, analizando o título, a portada, o escritor…; vendo as súas características, pódense expor hipóteses. O que vén á cabeza simplemente con ler o título é interesante, porque ao terminar o traballo poden comparalo entre o que pensaban nun principio e o que realmente conta a historia. Antes, a importancia que daban á identificación, agora aprovéitase o que os nenos e nenas saben para facer valoracións e interpretacións.

Planificación adaptada a todas as idades

Ademais dos exercicios e probas habituais, cada trimestre e cada materia elabora un texto. Os textos trabállanse en Educación Infantil, Primaria e Secundaria e teñen dificultade en función do curso no que están, por exemplo, nos primeiros anos só trabállanse os textos narrativos. Os textos teñen que ver co que se está traballando na materia, pero tamén co que ocorre na sociedade ou cos quefaceres diarios. En Secundaria, por exemplo, analízanse as facturas que chegan a casa, ou as que se refiren a algún problema que hai nese momento no mundo. E en Educación Infantil, contos como Txanogorritxo: os nenos e nenas relacionan o que contan coa súa vida e fan unha comparación entre o que está ben e o que está mal, por exemplo. En Primaria empezan a traballar os textos argumentativos, aínda que seguen cos narrativos.

Os profesores do colexio de Tafalla din que o traballo empeza polas vivencias de cada un deles. “Con esta metodoloxía tentamos que o ensino sexa máis significativa e válida”, explica Rexu Urrutia, director da ikastola. Ademais, a idea de espertar o interese pola lectura tamén está na base das intencións da iniciativa. Polo menos non lles falta ningunha vontade para seguir o camiño iniciado o curso pasado.