O meu pai.

Nacín en Arronamendi, entre Deba e Itziar, pasando o túnel. Empecei cos animais desde ben pequeno. Gustábame... Primeiro os gatos, daquela os coellos... Lembro un coello, un coello branco coa perna rota que me regalou o defunto pai. Eu atei as tablillas ás miñas pernas e saqueina con vida. Vendi a sombra e... o diñeiro! Entón non se canto sería, pero os meus pais déronme todo o diñeiro. Aquilo era para min outro mundo! Así comecei, animal e animal, e...

O fillo.

O pai sempre necesitou ao mundo animal. Viviamos en Vitoria, no centro. Unha vez acordeime dos veciños que se queixaban porque ouvían un ruído ao pasar a noite e volver. Non sabiamos nada, pero o meu pai escondeu un bufo no faiado, un bufo pequeno. Imaxínese o alboroto que armaría aquela noite... E cousas polo estilo, por decenas. Eu compréndoo, esa foi a súa vida desde neno. Algúns animais, coellos... Non había nada máis naquel buraco onde nacera. Hai que inventarse a vida!

De todos os xeitos, tamén teño nai. É máis racional e deume outro contrapunto. Terei algo dos dous, pero se estou detrás da cámara, e non diante como o pai, probablemente sexa porque a nai tamén está aí.

Non sei si o seu fillo non vai un pouco ao revés...

Iso díxome unha vez. E eu, “deixade que o meu fillo siga o seu camiño”. Neste mundo dedicámonos a arranxar as casas dos demais, e aquí cada un ten que organizar primeiro a súa propia casa.

“Papá, teño que facer isto”, “vale, está ben”. Empezou co bar e tivo éxito. Alberto é un raparigo de bo carácter... Logo tiña que facer unha película. E entón comezou a subir e baixar a mula. No río atopei unha mula duns 700 quilos. É un catarro! Díxenlle: “Ti, Juanito”, “que?”, “non o vendas, polo menos non o fagas, porque o meu fillo aínda vai facer a película con todo”, “si que...”. Juanito ría.

Tradición. Ter que matar ao meu pai para librarlle de Arriya?

Arriya é unha historia cara á liberdade dun mozo. Emancipación. E para iso ten que romper con todo. Coa tradición, coa familia... Non só co pai, senón coa nai, cos arredores... Creo que a tradición ten que ser cultural, e non sei si non a usamos moitas veces para tapar os nosos buracos. Creo que a cultura é máis sa nesa necesidade de encubrir. Moitas veces as tradicións céntranse na cultura. E si non se moven, adáptanse, creo que a cultura se converte nunha carga.

Este mundo que coñecín a través do meu pai me axudou a realizar este traballo: deportes rurais, animais, apostas... E tamén as vidas dos caseríos. Con 16 anos vin vivir coa miña avoa ao caserío Bitarte de Zumaia. Aquí xurdiume unha relación especial coa natureza; non creo que a natureza viva a tradición. As tradicións teñen límites, as nosas ven diferentes ás dos demais. Pero a natureza úneos a todos. E na película hai iso: a natureza, o río non o entende da tradición.

Arriya é a abstracción dun pequeno mundo. Fixen abstracción dalgunha maneira a un mundo que coñecín e pinteino en imaxes.

“Gorriti está tolo”.

Sucedeume que unha vez estabamos a cazar, que un can atopou unha lebre ao nove da mañá, e tres horas e media despois! Ante min, esa lebre. Gardei a escopeta e deixei pasar á lebre. En Vitoria-Gasteiz abriuse boca a boca entre os que lle rodeaban: Gorriti non está ben! Eu vin como deixou pasar á lebre”. Deume mágoa. O can e ela andaron por alí a cal dos dous... Xa teño unha lebre vivita. Pero non para comer, gústalle.

Durante seis ou sete anos estiven no xuíz, levantando pedras... E logo empecei, primeiro cun touro pequeno, a organizar espectáculos para nenos. Logo ponys, galos... Son terriblemente pueril. Para min é un neno e logo un animal. E paréceme que xogando cos animais dáselle ao neno unha cultura. E non. Un neno debe vivir só coa televisión? Non ten que vivir a realidade? Que hai que darlle, galletas e televisión? Non estou de acordo con este concepto. Creo que hai que darlle ao neno menos galletas e máis potaxes. E a nivel cultural, os animais. De aí creei a miña película.

Esa é a película do meu pai.

Un bo amigo díxome: “Se queres dirixirche, terás que aprender a andar por camiños solitarios”. E a verdade é que estou a gusto, gústame este camiño solitario. Para volver despois e gozar da familia. Pero o cine esixe unha forza especial, a capacidade de enfrontarse a esa soidade. E niso terei a influencia do meu pai. El tamén fixo o seu camiño.

Desde pequeno hei visto que era unha aposta, un xogo de carneiros ao instante... Cerca si, pero o meu pai sempre tivo unha perna fóra. Creou outro mundo, e diría que non foi unha base inmóbil da tradición. Móvese, dá unha volta e crea unha historia. Recordo que unha vez os nenos dun pequeno pobo puxéronlle carteis na rúa para darlle a benvida. O respecto dos nenos satisfai ao seu pai, e nese sentido, diría que fixo un bo uso da tradición. Non é pouco! Non o analicei moitas veces, pero si, el tamén ten... Na súa creatividade conseguiu facer o seu propio mundo ou a súa propia película. E cre que algo está a mellorar.

Xa en idade de xubilación...

Estou bastante xubilado con estes xeonllos, pero non importa. Gústame o traballo que fago, iso é todo. Pola contra xubiloume hai tempo, pero con 71 anos, xa que o rapaz tamén teño un bo axudante...

Animais e nenos. Para min iso foi a gravación. E despois de andar así, ter tres fillos como os que teño e unha muller como a que me tocou... Con todo, non pasei tanto tempo cos meus fillos, sobre todo as mulleres criáronas. Pero eu aínda non coñecín a ninguén capaz de estar en dous sitios á vez! Quizá debería estar máis na miña familia, ou contentarme con menos animais, menos éxitos... Creo que tiven éxito cos animais. Desde Santander até Palencia e... A última oferta foi por Gandia, pero non vou.

Aquí quedan os diñeiros e todo o demais! Pero eu sei o que me levarei deste mundo: tres fillos, unha muller e este pequeno mundo no que tiven éxito. Esa é a miña historia.

E a túa, Alberto, cine.

Permíteme ser un pouco mellor na vida. Crear unha imaxe sinxela, encher un soño... non sei. Mirando sinceramente cara a dentro, respectando e querendo esa imaxe real que se crea, invádeme o sentimento de que o mundo cambia en algo.

Non sei si son bo facendo películas, iso dirano os demais. Pero no proceso, creo que nos grupos de traballo xurdiron boas relacións, tanto en Eutsi!, no documental sobre o flysch, en Arriya... Paréceme que moitas veces imos facer unha película, entrar nun gran equipo e contar os ideais. Un guion estupendo, e o sinceros que somos, e como podemos mellorar a sociedade e... Pero na realidade, as historias que se viven ao longo da gravación ás veces son moi crueis. E creo que é máis importante que esa honestidade se traslade no propio grupo de traballo. Polo demais, non sei para que estamos a facer cine. Hai que traballar, por suposto, e eu tamén fixen moitas cousas para vivir, pero non vexo o sentido. Isto non é pintar un cadro, aquí é necesario o achegue creativo e profesional do grupo de traballo. É unha bonita análise como viven as gravacións para saber se as historias que se contan son reais. Poida que sexa a miña teoría, pero creo que ten unha bonita reflexión.

“Gorriti, que fillo fixeches!”.

Preguntábase se non tería nada que ver co seu pai, coa súa nai, coa súa... Non sei, algo terá. Con todo, isto ten unha cousa que eu non tiña. A escola e eu non tiña escola. Alí vou de pobo en pobo, e sei que non fago ben o castelán, e en eúscaro... Ah! Eu son unha persoa non en eúscaro nin en castelán ben. No taller de Vitoria ninguén falaba en eúscaro e xa sabes...
Supoño que o seu fillo se equivocou de carreira. Tiña que ser avogado. Sabe falar. Os tres fillos son de gran categoría, pero esta é a peza que nos saíu! Mesmo cando terminou a película, á hora para cear os actores dicíanme: “Gorriti, que fillo fixeches!”. Grazas. En algo o adiviñou!