A finais de 1986, nun artigo aparecido no diario Egin, Marc Legass recupera a súa vello lema “KAS á hil” (contrabando, anarquismo, separatismo). Recollendo as súas teses, Jakue Pascual, noutro artigo titulado Beltza, berdea eta zuria, tentou compaxinar estes anarquismos e separatismos coa nacente autonomía nova (gaztetxes, radios libres, etc.) e o movemento punk. Nacía unha nova reflexión sobre a identidade machista vasca, que posteriormente recibiría o libro Anarkherria.“Aquel referente que unía anarquismo e separatismo era para nós, os que estabamos inmersos nos novos movementos daqueles tempos. Doutra banda, o punk era outro referente importante para nós para entender a crise: sen o mercado laboral, as nosas xeracións estabamos na rúa; coñecémonos nos bares e empezamos a crear proxectos. Nese contexto mantiven as ideas de Legasse, en relación coa sensibilidade do novo movemento autónomo”, explica Jakue Pascual tras 25 anos.

Legass felicitou a Pascual e puxéronse ao choio; así xurdiu o pobo de Anarke. O texto está composto por varias teses sobre a resistencia. A existencia da natureza antiautoritaria vasca é a principal delas. “Cando fixemos o libro viñamos do golpe de estado de Tejero, o Plan ZEN (Zona Especial Norte) estaba en marcha e non había días nos que a policía non nos puxese contra a parede. Na medida en que nos criamos suxeitos reprimidos, empezamos a asimilar o problema nacional. Non tiñamos unha idea independentista clara, pero vimos que nos reprimían porque eramos novos e vascos. De aí a tese principal de Anarquía: a nosa sempre foi un pobo antiautoritario. E por que é antiautoritario? Porque é un pobo oprimido por dous estados, e a ansia de liberdade xurdida desta represión vai máis aló do patriotismo: esa paixón estaba de acordo coas loitas contra as nucleares, os antimilitaristas, a ocupación… De aí sacamos a tese: Euskal Herria, ademais de ser un pobo con lingua e espazo propio, ten unha sensibilidade antiautoritaria”, afirma Pascual.

O separatismo e a sabotaxe son outras das teses máis importantes que trae o Anarquismo, e que Pascual cre que aínda están en vigor: “Hoxe en día, as respostas que se dan en Euskal Herria tamén están enraizadas nesta submateria antiautoritaria. O separatismo, por exemplo, segue vivo. Por que somos separatistas? Os estados que nos oprimen non os rexeitamos coa intención de construír outro estado; queremos establecer que non nos teñan. O noso problema non é construír outro estado, senón ser oprimidos por dous estados. Fronte a iso, hai dúas tácticas: reivindicar un estado propio ou traballar para reducir a presenza do estado no noso día a día”. A sabotaxe é, para Pascual, algo máis que un instrumento que se pode utilizar nalgúns casos: “A sabotaxe non é un incendio, senón unha resistencia, unha actitude contraria á imposición. É unha cuestión ética, unha forma de entender a vida”. Partindo das
teses citadas e tendo en conta que o texto non é un manual, o autor fálanos das virtudes que ten o pobo anarquista: “É un texto moi plástico. Ten ideas e conceptos xerais adaptados á década dos 80. Como xa dixemos, hai conceptos básicos como a resistencia ou o antiautoritarismo que poden ser de interese para os mozos de hoxe en día. É importante que cada un faga a súa propia lectura. As ideas únense a todo aquel que ten un pensamento libertario xeneral e unha adhesión a un lugar. Doutra banda, vendo como foron os movementos alternativos (a insumisión, por exemplo), podemos dicir que en todos eles pódese atopar unha certa ética libertaria. Eu creo que, aínda que esa ética non se fixou orgánicamente, está moi presente en Euskal Herria. As xeracións novas han crecido máis neses criterios que no socialismo ortodoxo”.

Proposta de colaboración

Ademais dos conceptos xerais, o libro de Legasse e Pascual ofrece unha proposta de colaboración entre a esquerda vasca: “Fai 25 anos, os esforzos do Movemento de Liberación Nacional Vasco dirixíanse a impulsar a negociación co Estado, que máis adiante levaría a cabo en Alxeria, así como ao apoio da sociedade vasca. Tiñan a necesidade dun movemento xuvenil, e Jarrai, que estaba presente en todos os territorios de Hego Euskal Herria, non podía reunir a todos os mozos; para moitos era máis atractivo o que se propuña desde outras posicións políticas. No libro queriamos subliñar que a solidariedade era posible e necesaria. Coa represión nas nosas mans, nun momento moi difícil, a nosa proposta política era sinxela e moi clara: todos nos salvaremos ou ninguén se salvará. Respectando a autonomía persoal, podíanse desenvolver as relacións entre as partes. Non servía de nada que cada cal buscase a súa propia solución. Creo que o libro serviu para ter en conta o movemento que acababa de crear a esquerda abertzale e para que todos os sectores puidesen ver que había posibilidade de intercambio”.

Jakue Pascual é optimista coa situación actual: “As previsións para o futuro son moito mellores que fai 25 anos; aínda que hoxe non hai unha autoorganización de outrora, sempre que foi necesario vimos o seu brillo, aquí e alá, mesmo por encima dos partidos. Isto é importante porque vai na liña do que propón o pobo anarquista: non dicimos que a desobediencia se faga nun lugar concreto, senón que hai que ser desobediente ante todo tipo de poderes e imposicións. Aínda que perdemos a rúa, recuperamos outras zonas para ser desobedientes, creamos espazos para dicir que non queremos en absoluto este neoliberalismo actual. Isto coincide cos movementos que comezaron a aparecer nos últimos tempos, con movementos de lóxica autónoma. Iso si, a diferenza de nós, estes de hoxe son máis abertos. Aínda que as novas xeracións teñen novas formas de loitar polo poder, reivindicar o seu lugar, seguen dicindo que non. Aínda que creo que estamos ben, o poder poranos todos os obstáculos”.

En canto á política actual, Pascual subliñou a importancia das institucións vascas de sempre (auzolana, asemblea): “Anarkherri quere fusionar estas formas de organización de sempre coa maneira que ten o anarquismo de entender as relacións institucionais. Cal é, en definitiva, a forma de entender a institución vasca? A Asemblea. Non é certo que se tratase de asembleas de caciques, nin que as mulleres non puidesen participar. Na actualidade, reactivouse a atención sobre eles; programáticamente, o recente acordo de esquerdas recoñece que son parte da nosa representación institucional, polo que di que temos que impulsalos. O auzolan serve para resolver tanto os problemas que compartimos como as realidades concretas. É importante que á hora de tomar decisións o proceso naza de abaixo. É dicir, falamos de dar a volta á lóxica que xestiona a organización, de construír as institucións desde abaixo, de construír as institucións desde o día a día do pobo. Iso é o que nos falta e o que pon en cuestión a lexitimidade da política”.