Aquí temos a arte como algo de luxo: si noutro tempo adornaban as caixas dos nosos caseríos desa maneira, non era para que fosen máis bonitas, senón porque a beleza é necesaria; como a comida para o corpo, así é a beleza para o espírito”. A túa mención é de JosAnton Artze.

No folclore vasco, é posible atopar cancións de diversión como: “Din, dan, balendan; ás portas da igrexa; un home colgando; que fixo? ; pecar, aforcar á muller; iso non é pecado; esmagar ao can; iso é pecado, iso é pecado”; ou: “Din, dan, quen morreu? ; Perú o zapateiro, que pecou? , aforcar ao can do barrio, si non fixo nada máis, perdoaráselle”. Con estas lemas podemos lembrar esta definición: “O folclore é misar funeral dunha cultura”, ou ben, en Woody Allen: “A tradición é a ilusión polo que
perdura”. Con todo, unha vez feita esta observación, é suficiente profundar un pouco para darse conta de que o noso folclore ou tradición esquecida está cheo de xoias, pero como advertiu Anjel Lertxundi en numerosas ocasións, é evidente que fallamos na transmisión. Aínda agora o escritor falou así: “A tradición non ten, hoxe en día, a importancia que tiña para os da nosa xeración. Algúns din: Aos mozos non lles interesa a tradición! Iso non serve. Non é suficiente. Si a percepción do tempo é nova, teremos que inventar unha nova maneira de mirar o tempo pasado, facer un discurso respecto diso. Mentres tanto, todos miramos á fronte, coma se non habería nada detrás”.

Precisamente co obxectivo de recoller e difundir o aspecto máis lúdico e atractivo da tradición, da man da asociación Galtzagorri e da iniciativa de Itziar Zubizarreta, xurdiu o proxecto Bularreko Mintzora: “Dirixido a pais e educadores de nenos pequenos, o seu obxectivo principal é fomentar os hábitos de lectura en nenos e nenas de 0-6 anos na súa contorna natural: en casa, na escola e na biblioteca”. É un proxecto global que se desenvolve a través de diferentes cursos e conferencias no País Vasco (www.bularretikmintzora.org), pero eu gustaríame destacar o segundo disco que acaba de publicar (cun nivel, en eúscaro, véñenme á memoria os discos de Hiru Truku, ou en castelán e francés –fundamentalmente, esta falta de xuízo afecto a todo o Oeste–, Un libro, unha colección CD, Kahun sombra antzokia.

Pello Añorga, Yolanda Arrieta, Juan Kruz Igerabide, Jaione Lizarazu e Itziar Zubizarreta son os autores dos contos, cancións e fórmulas recollidas da tradición que non se adaptan frecuentemente á estética de Elena Odriozola nin ao ruído dos nenos Zuriñakoitxatxe Fernandez. Itziar Zubizarreta lembra que estas cuestións non son, en absoluto, meras decoracións: “Ao escoitar cada conto, o neno construirá o seu significado na súa propia imaxinación. O programa, ademais, tratará sobre as situacións e personaxes que aparecen na película e contrastará o que eles móstranlle cos seus soños e desexos. Esta vía de reflexión é moi axeitada para situar as emocións do neno e para favorecer o seu desenvolvemento intelectual e moral”.

Co espírito deste tipo de obras, os peores aspectos da tradición poden converterse en estímulos da creatividade, e con estruturas similares podemos crear pezas totalmente diferentes, construír novas tradicións: “Din, dan, balendan; nas árbores do parque; un globo colgando; por que foxe? Kontxesi está triste, mirando cara arriba tortikulis, acabouse e acabouse”.