O son das ondas, o esforzo dos segadores, a aterraxe dun avión, as reivindicacións dunha manifestación ou o abalo das campás. Euskal Herria está chea de sons, de sons que se desvanecen e créanse cada día. A web soinumapa.net naceu en 2005 coa intención de recibilas. “Ninguén nega que é importante recoller fotos antigas para a nosa historia. Pero nunca se fai unha recollida de sons, e moitas veces paréceme que os sons teñen a mesma capacidade que as imaxes para gardar a información, e moitas veces mesmo máis”, afirma Xabier Erkizia, membro e músico de Soinumapa. Unha fotografía reflicte unha realidade instantánea, mentres que a gravación dun son contén máis información. Por iso, Erkizia subliñou a importancia de dispor dun arquivo acústico propio para coñecer o noso pasado, presente e futuro. Pero o noso patrimonio, en moitos casos, segue estando en mans privadas.

Sons de iniciación

En palabras de Erkizia, varias persoas do mundo da música "empezaron a desenvolver unha nova forma de traballar". Comezaron a rexistrar os sons da contorna coa intención de facer música con eles, pero déronse conta de que se lles acumulaba máis material do que utilizaban para as súas composicións. Todo este material estaba a quedarse en mans privadas e “pensamos que podía ser de interese para outras persoas”, di. Naquela época non existía ningún arquivo sonoro, “e os poucos que había estaban en mans das radios”. Por iso, comezaron a crear un arquivo que estivese ao alcance de todos.

Eran os tempos de creación da Web 2.0 e pensaron que este formato podía ser interesante. Trátase dun sitio web holandés chamado SoundTransit, que "propuña viaxar a través dos sons. E as gravacións subidas eran froito da participación dos usuarios”. Este sistema tomouse na base e simplificouse “ao non ser tecnicamente moi bo, fixemos o que puidemos”. Con todo, o novo produto creado era un sistema eficiente. Varios proxectos similares que se estaban desenvolvendo no estranxeiro mostraron interese e preguntáronlles polo sistema da web. Por iso, crearon unha aplicación para facer mapas de sons, e desde entón, Soinumapa foi o punto de partida de varias páxinas web.

A pesar de que o formato e os contidos da web estaban a definirse, aínda non se decidiu o carácter das gravacións, xa que non o tiñan moi claro. “Mentres andabamos dando voltas coa creación de Soinumapa, atopámonos na mediateca de Arteleku cunha obra da mexicana Luz María San Gil”. Tratábase dunha colección de dous discos, composta por numerosas gravacións realizadas no País Vasco. Unha nota exterior dicía: “Si no futuro calquera quere dar calquera uso a estes sons, é libre”. “Fixo o seu selo particular Creative Commons”, di Erkizia. Esta colección foi o punto de partida do proxecto Soinumapak, que até entón estaba a traballar na idea do proxecto, pero que tiña varios puntos: como etiquetar e clasificar, como recoller... E ese disco deulles moitas claves nese camiño.

Unha vez posto en marcha o sistema, os membros de Soinumapa buscaron a interacción dos usuarios e crearon o proxecto Remapa, que agora se denomina Golding. Alí, os músicos tiñan que coller unha gravación da web e crear unha canción con ela. A cambio de que cada un collese un arquivo de Soinumapa, el tamén tiña que colgar unha gravación na web. Desta forma, cada semana creáronse unha nova peza, e no prazo dun ano fixéronse 33 cancións.

En busca de sons que se produzan

Con todo, na actualidade todos os esforzos céntranse en Soinumava, onde xa hai máis de 600 gravacións na web, froito da achega voluntaria de ao redor de 60 persoas, e esperan que esta cifra vaia crecendo na medida en que sexa un proxecto participativo.

Pero ademais das gravacións que soben os usuarios, Soinumapa tamén conta cun grupo editorial de seis persoas. Cada tres meses organízanse novas campañas; por exemplo, hai pouco dedicáronse a recompilar as gravacións dos entroidos, e o verán pasado traballouse cos máis animais. “Pero iso non quere dicir que non vaiamos facer máis gravacións de entroidos ou de animais”, di Erkizia. E é que, á marxe destas campañas, reciben numerosas gravacións dos usuarios, “e todos teñen un interese especial para nós”.

De face ao futuro, os labores de ampliación do arquivo están a levarse a cabo de forma continua. “O noso obxectivo é recoller os sons que se producen a diario”, explicou Erkizia. “Hai outros mapas que observan os sons que están a desaparecer, pero iso é moi difícil. E ademais ten un risco, porque o son se pode converter en fetiche”. Segundo Erkizia, si el grava algo é porque ouviu algo que lle interesa, “pero o que ouviches non se volverá a repetir. Isto xera un punto de frustración, pero tamén obrígache a estar alerta”. Como el mesmo di, traballar co micrófono é a arte de chegar tarde.