Na época de Lizarra-Garazi lemos “Joseba Egibar presentouse co ideólogo do partido, Juan Mari Ollo...”. Toma a palabra: “Iso escribírono os medios de comunicación, eu non mo merezo. Ademais, o PNV non é partidario de trazar un percorrido polas páxinas, nin tampouco é partidario de pensar estratexicamente niso. Poida que cambie, eu non estiven na sala de máquinas nos últimos doce anos”.

Levas trinta anos en política. Como lembras a experiencia?

En política estiven en todas partes: en xestión, deputado de Facenda, deputado xeral... Tamén senador e deputado por Madrid, parlamentario en Vitoria-Gasteiz. En todos os casos, está claro, non fun todo. Cando ABB nomeoume deputado xeral, dixen con sinxeleza: “Non só quero saír na foto, senón que quero dedicarme á facenda, porque sei diso...” Tamén traballei no EBB, con Xabier Arzalluz, a gusto, foi enriquecedor. Con todo, tiña claro que tiña que abandonar a política antes de que a política me botase a min.

Esa é unha das túas leccións.

Si. Os meus anos uníronse a unha forma concreta de facer política que cambiaron. Eran momentos novos, fixéronse moitas cousas que logo, como na vida, van cambiando a forza de evolución. O tempo que estiven en política foi suficiente para non perder a ilusión.

Non pensaba volver entón?

Eu téñoo claro: vostede está na disposición do partido e da política, pero o seu tempo pasou. Non espéranche nin che chaman. Ademais, observei que isto ocorre en todos os aspectos. E iso é un gran erro. Non é unha decepción. Así é. Os partidos e institucións perden. Por exemplo, con Iñaki Generrabarena, presidente de ABB, nunca falei desde entón, en fin, unha vez, para facer unha xestión persoal. Tampouco con Iñigo Urkullu. Así é. Non pasa nada.

Bildu estará nas eleccións.

E eu estou de acordo e contento coa participación de Bildu, claro. Desta maneira, o mapa reconstruirase tras as eleccións. No fondo, isto traerá unha situación máis democrática que debemos utilizar como lección.Cando o Estado ten que actuar cun fenómeno socio-político que sustenta a violencia nos países desenvolvidos debemos aprender da experiencia de como reaccionou a democracia. No futuro, a experiencia ten que servir para coñecer o grao de resistencia que o Estado vai pór ás nacións da estrutura española. Está España disposta a reflexionar sobre o grao de resistencia da sociología nacionalista e a aceptar a diferenza? A diferenza radica fundamentalmente nos nosos proxectos e obxectivos políticos. Por tanto, o Estado español está disposto a asumir unha nación plural?

Entre tanto, o lehendakari, Iñigo Urkullu, dixo que o PNV fixo a súa achega á participación de Bildu.

Non teño información. Iñigo Urkullu, ademais, sinalou que "hai cousas que se poden contar" e "outro non". Será verdade. A actitude que adoptou o PNV, pola súa banda, foi digna.

Como prevé as eleccións?

Creo que Bildu vai producir unha explosión electoral, vai ser unha expresión moi forte. Non sei como afectará a campaña, pero creo que os programas non van influír moito, van influír moito as traxectorias persoais dos candidatos, pero, sobre todo, vai prevalecer o anhelo de normalización, hai ganas de entrar nunha nova fase, e quen mellor o recolle é Bildu. Vexo o éxito electoral de Bildu, pero, sobre todo, será unha aposta cargada de razóns da esquerda abertzale, un camiño irreversible cara a un novo escenario, que traerá a paz, que traerá o final de ETA.

PNV, e o teu partido?

O PNV vai sufrir as consecuencias da caída de Bildu nas urnas. Pero, en primeiro lugar, construirase un mapa político real, máis real, para ver que forza ten cada un deles. Hai un segundo efecto, positivo para o PNV, que complica o pacto do PSE-PP. Ampliarase o ámbito das alianzas e estenderase a todos os públicos.

As candidaturas dos abertzales, pola contra, son moitas nas eleccións.

Si, desgraciadamente. O mapa político que agora se presenta será provisional. Comeza un horizonte político de cinco anos, e veremos como acaba todo. Creo que os mozos e os novos líderes políticos das múltiples expresións da opción nacionalista, tamén do PNV, teñen un enorme desafío ante o mundo nacionalista. Deben ser capaces de sentar as bases dos puntos que nos unen, de saber en que mínimos estamos de acordo. Iso é o que demanda a sociedade nacionalista civil. Ese é o desafío.

Que che suxire a situación política de Navarra?

Non coñezo tanto a política de Navarra, pero, si o nacionalismo necesita as bases mínimas, máis en Navarra. O desafío en Navarra é maior e hai que abordar a nova situación canto antes. Con todo, si teñen que gañar o desafío de resolver o problema político de Euskal Herria, teñen que convencer á cidadanía, non hai outro camiño.

No conxunto do Estado, que pode traer a pugna entre o PSOE e o pp?

O PSOE obtivo un resultado polo que, en casa, xa ten suficientes papeis para substituír a Zapatero. Teñen que decidir quen é o candidato ao Goberno de España e o líder da formación, e non hai partidos nin institucións que o fagan sen tensións, senón que terán tensións. O pp, pola súa banda, buscará unha rápida degradación do seu rival para chegar nas condicións óptimas ás eleccións xerais do próximo ano.

Influirá niso a cuestión vasca?

Por suposto, influirá nunha ou outra dirección. Si o PSOE abórdao correctamente, vai saír ben, porque si non, ten un futuro moi difícil para el.

Como ve o rumbo que tomou a esquerda abertzale?

A convicción dos dirixentes da esquerda abertzale é total no novo camiño, e o compromiso tamén o é. Porque é un proceso que nacen de si mesmos, non podía ser outra cousa. E chegou, cando foi posible, ao parecer. É a miña pena que no Acordo de Lizarra-Garazi, no que participei eu mesmo, ou en Loiola, non saín adiante. Pero, no fondo, iso foi o seu problema.

Estamos nun novo proceso de paz e normalización?

Non teño idea de si son contactos debaixo da mesa. Pero cos resultados que se producirán despois destas eleccións, co novo partido que se convoque, sortu ou doutra maneira, a esquerda abertzale terá a súa propia identidade, e cando faga política todos terán que mirarse e porse doutra maneira diante do espello. Para moitos a existencia de ETA foi unha coartada á hora de adoptar posicións definidas, pero este tempo esgótase.

Para moitos, é dicir...

Tamén para o PNV.

Como ve ao PNV no novo escenario?

Coas preguntas crave, a necesidade de tomar decisións importantes, o tempo do péndulo acabouse. O PNV terá que tomar decisións estratéxicas importantes, novas actitudes de colaboración no traballo, porque, si non, os feitos veranse superados. A sociedade, sobre todo a sociedade nacionalista, está disposta a asumir formulacións esenciais, incluído o da independencia, e ademais a aceptalos con serenidade. Noutras palabras, o tempo político que vén non se vai a desenvolver en función dunha transferencia máis ou menos.

Si o pp reformase o Goberno de Madrid, mantería a súa postura?

Pois non o sei, non o creo. Pero iso depende da capacidade da esquerda abertzale e do nacionalismo vasco para chegar a acordos. E para iso hai que falar e aínda hai desconfianza. No fondo, a todos énchesenos a boca co que se chama “a maioría social”, pero a historia do nacionalismo é a historia da división, da división eterna. Testemuña dese mapa actual. Cantas opcións nacionalistas hai nestas eleccións? Un catro ou. Por tanto, a primeira obrigación das novas xeracións e mandatarios destes partidos é sentar as bases mínimas para o seu desenvolvemento. A partir de aí, unha unidade básica permite pensar tácticamente no cambio. Pero no estado en que nos atopamos...

Correspóndelle ao PNV unha obrigación especial?

Ten moitas obrigacións, e unha delas é nomearlle candidato a lehendakari, un liderado identificado, e é mellor que se resolva antes de final de ano, e para setembro aínda mellor. Necesita un líder claro que se identifique coa situación de ilusión que vivimos, que teña capacidade para levar á xente, e o PNV non a ten, con todos os meus respectos cara a Urkullu.

Podería ser Juan José Ibarretxe?

Ao meu xuízo, Juanjo Ibarretxe sería, por suposto, o líder máis axeitado do PNV para os novos tempos. Outra cousa é que el queira volver.

Hai pouco mencionou o péndulo característico do PNV. Profundarías un pouco máis?

Si. O partido de dúas aritméticas terminou, xa que vai esixir a definición dun movemento independentista en auxe, que pon a independencia encima da mesa, e por iso o líder ideal é Ibarretxe. Bo, si non salgue outro. Poida que o sexa, pero eu non o coñezo.