Ramón Fernández Durán deixounos dous libros como testamento: O fracaso do capitalismo global e o Antroveneno. As últimas achegas do incansable loitador e pensador son excelentes –e perspicaces– para comprender mellor as circunstancias deste malvado mundo no que vivimos. Utilizando unha metodoloxía rigorosa e rigorosa, Ramón móstranos que o capitalismo global ha chocado coa biosfera. Que imos directamente ao abismo, si non representamos o capitalismo con outro modelo.

Os datos están aí para quen queira velos: o efecto invernadoiro xa é innegable. Con todo, as emisións de CO2 están en constante crecemento. Nos últimos cen anos produciuse un malgaste enerxético maior que en todo o século anterior, explotouse o 40% da biomasa, perdeuse o 30% da biodiversidade, debido á grave contaminación dos caudais. Detrás de todo iso atópase a expansión das metrópolis urbanas, o crecemento da agricultura intensiva e o desenvolvemento insosteible da industria.

Moitos consideran isto como catastrofista ou como extremo. Eu non. De feito, perdéronse máis de 30 anos desde as primeiras chamadas de alarma. E, desgraciadamente, por parte dos que gobernan o mundo non ven signos de cambio de rumbo. Si o sucedido nos cumes do Clima de Estocolmo e Cancún foi lamentable, os accidentes nucleares han superado todas as marcas.

A escusa de “non emite CO2” (porque non mencionan a cantidade de CO2 que se xera na construción de centrais, na extracción e na produción de uranio) as voces a favor das enerxías nucleares escoitáronse máis fortes e máis fortes nos últimos anos. Parecía que os defensores das nucleares estaban a superar a síndrome de Chernóbil. De feito, dicíannos con orgullo e cego que o de Chernóbil foi consecuencia dunha burocracia incompetente e que non podía suceder o mesmo en países desenvolvidos como Xapón. Pero sucedeu. E no canto de baixar do burro, no canto de aceptar o risco intrínseco da enerxía nuclear, acusan á natureza dun desconcerto (o que non se dixo antes)! Os fortes refachos de vento que se rexistraron estes días en Estados Unidos tamén provocaron problemas nalgunhas centrais nucleares.O feito de que se trate de erros
humanos ou imprevistos da natureza (ou dun atentado) é que os accidentes son estatisticamente inevitables, tanto o capitalismo como a nuclear teñen o risco de accidentes. Ambos levan o desastre nas súas entrañas!

Por que, entón, esa obstinación criminal? A enerxía nuclear nunca foi, nin será, o suficiente como para superar a crise enerxética, que, a día de hoxe, só achega o 13,4% da electricidade. Por tanto, a nuclear é un tipo de enerxía facilmente sustituible. A cuestión é ter vontade para iso. Pero non está, á fin e ao cabo, e non está porque a lema dos “átomos pola paz” creouse para ocultar o militar. Porque a produción de uranio, en última instancia, está relacionada coa industria armeira atómica (nos complexos actuais utilízase munición radioactiva con uranio empobrecido). Sen esquecer a forza do lobby nuclear. Salvo en Holanda e Alemaña, en ningún lugar atrevéronse a impor un imposto forte ás centrais que concederon unha moratoria para fomentar a enerxía renovable co diñeiro recadado.
O antroveneno fíxonos vivir. Son pesimista. Pero non estou decepcionado. Walter Benjamin dicía que “o pesimismo hai que organizalo”. Niso estou. Hai tempo que me convencín de que é un pesimismo activo (Enfadémonos!) a forma máis intelixente de desenvolver o optimismo.