Gran parte da comarca biscaíña de Busturialdea foi declarada Reserva da Biosfera pola UNESCO en 1984, co nome de Urdaibai. Cinco anos despois, o Parlamento Vasco aprobou a Lei 5/89 de Protección da Reserva de Urdaibai. Esta aprobación fíxose por unanimidade, pero o consenso non tivo continuidade: Durante 22 anos, Urdaibai foi unha constante fonte de controversias e polémicas entre os partidos políticos. Sobre todo nos últimos anos. Desde que o PSE-EE lograse o poder no Goberno Vasco en 2009, socialistas e PNV converteron as beiras da ría de Oka en campos de batalla.

A Lei de Urdaibai establece que a xestión da Reserva corresponderá ao Departamento de Medio Ambiente do Goberno Vasco. Isto non quere dicir, con todo, que teña todas as competencias. En varios ámbitos, a Deputación Foral de Bizkaia e os concellos retiveron a algúns dos que xa tiñan. O PNV é o partido que máis forza ten nestas institucións. Dos 22 municipios que hai en Urdaibai, 16 teñen na actualidade ao alcalde jeltzale. Pola contra, e aínda que poida parecer curioso, desde a aprobación da lei 5/89 o Departamento de Medio Ambiente non estivo nunca en mans do PNV, a pesar dos inquilinos de Ajuria Enea durante tantos anos. Durante este vinte anos, esta carteira correspondeu a Euskadiko Ezkerra, EA e PSE-EE. Pola súa banda, o PNV, a través da Deputación e os concellos, tentou influír máis nas contas de Urdaibai.

O Padroado, teatro das múltiples polémicas

A guerra de competencias que causou esta situación notouse no Padroado de Urdaibai. O Padroado creouse xunto á Lei 5/89, o órgano de xestión da Reserva, no que están representadas todas as institucións e axentes sociais. Unha reforma da lei levada a cabo en 1997 modificou a composición da mesma, dando un maior peso ás administracións. Sobre todo aos Concellos, que pasaron de tres a seis representantes. Por tanto, o máximo responsable de Urdaibai, o Goberno Vasco, é a minoría no Padroado. Dado que a maioría dos concellos son do PNV, así como outro tres da Deputación, os jeltzales son os que máis peso teñen.

Un membro dun grupo ecoloxista de Busturialdea dixo: “A maioría dos municipios nos que estivo o PNV –porque dicir todos é inxusto–, e a propia Deputación, actuaron contra a Reserva”. Numerosos axentes sociais acusaron reiteradamente a Sabin Etxea de bailar en función dos seus intereses inmobiliarios, en contra da Lei de Urdaibai. Son testemuñas diso os diversos plans urbanísticos anulados polos tribunais, algúns executados e outro non.

Estes axentes sociais están agora moi preocupados. O Goberno Vasco ha iniciado o proceso de renovación do Plan Reitor de Uso e Xestión da Reserva, e unha das súas conclusións será algo que o Departamento de Medio Ambiente do Goberno Vasco xa anunciou hai tempo: liberará algunhas competencias, sobre todo as urbanísticas, do control de Lakua e poraas a disposición dos concellos para paliar as tensións xurdidas entre o PSE e o PNV. En palabras de varias fontes do movemento ecoloxista, isto equivalería a que se designase o raposo de garda do galiñeiro.