Traducido automaticamente do vasco, a tradución pode conter erros. Máis información aquí. Elhuyarren itzultzaile automatikoaren logoa

Ataques políticos a historias incómodas

  • Os temas políticos sempre están preto da polémica, mesmo no cine. Desde Ama Lur até Euskal Pilota, as películas de aquí sobre Euskal Herria e sobre todo o conflito vasco han tido como compañeiros de viaxe a censura, o boicot, o debate e o escándalo.
Ezker-eskuin eta goitik behera: Ama Lur, Burgosko prozesua,Yoyes, Mikelen heriotza, Días contados, eta Euskal pilota. Larrua harriaren kontra.
Ezker-eskuin eta goitik behera: Ama Lur, Burgosko prozesua ,Yoyes, Mikelen heriotza, Días contados, eta Euskal pilota. Larrua harriaren kontra.

“O cine pódeo dicir todo, teno todo artisticamente e é a mellor forma de comunicación. Cólleche por completo e altérache os sentimentos. E por iso os franquistas tomaron tan mal a película Ama Lur, e non un libro, por exemplo. Despois de facer fronte a todas as censuras, dificultades e obstáculos, cando estreamos a película na sala de cine Astoria de Donostia e vin esa extraordinaria resposta da xente, ‘Fernando, gañamos’, díxenlle. Nestor Basterretxea, autor xunto a Fernando Larruquert da película Ama Lur (1968), afírmao.Miradas de celuloide. No libro Conversando con 13 directores de Euskal Herria (Elkar) varios directores falaron de moitos temas relacionados co cine, pero na súa traxectoria habemos visto que se repite unha cousa: cada vez que se tocou a política nalgunha película, produciuse unha polémica na contorna.

Ama Lur foi o punto de partida da moderna industria cinematográfica de Euskal Herria e o seu obxectivo era converterse nun clamor contra a ditadura española. Por suposto, en plena ditadura, non foi fácil. Durante a rodaxe, tiveron que dicir nalgunha ocasión que estaban a traballar para o NON-DO, cando se achegaba algún mando. Cada vez que facían unha bobina (ao redor de 12 minutos) obrigábanlles a chamar á censura, e citábanse nunha sala pequena de cine. Así o explicou Basterretxea no seu libro: “Entrabamos na sala e puñámonos/puñámosnos na parte dianteira. Entón as luces apagar e entraban, tres ou catro, na escuridade. Viamos a cinta, ouviamos uns murmurios, saían da sala e acendiamos as luces. Non lles viamos as caras, pero ao cabo dunha semana tiña que ir ao Departamento de Información e Turismo de España a Madrid, e o cuñado de Fraga Iribarne, Carlos Robles Piquer, rifábame moitísimo para quitarmo e polo”.

Comeu censuras, como a árbore nevada de Gernika, que tiveron que substituír co mesmo árbore que sacaron na primavera, “para mostrar a imaxe dun país feliz dentro de España e non dun pobo moribundo”, ou o cadro Guernica de Picasso. Tiveron que introducir a palabra “España” en varias pasaxes da voz off e ordenóuselles, entre outras cousas, que Pío Baroja puxese de manifesto a renovación da “novela española”. Tamén tiveron medo a que se lles requisase a obra, pero finalmente non foi así e estreouse con éxito en San Sebastián. É máis, Fraga sentiu frustrado pola boa acollida que tivo a Ama Lur.

Anos máis tarde, a serie documental Ikuska, dirixida polo cineasta donostiarra Antxon Ezeiza a principios dos 80, abordaba as realidades sociais de Euskal Herria. O primeiro dos documentais, titulado Referendo (1979), foi rexeitado polos financeiros, que se dedicaban á política. “Alí foron os políticos co cronómetro, duns partidos e doutros, a medir con precisión quen collía máis segundos. Non entrou no proxecto, pero nos dixeron que o podiamos dar nas salas de cine, iso si, se nos puñamos por diante ‘ollo, ten contidos políticos’. Como non o vai a facer, co título de Referendo? !”, di Ezeiza. Tamén foi obxecto da película Os días entre fume da donostiarra (1989), á que os medios españois achacaron a súa extrema actitude abertzale, aínda que o director repetía con frecuencia que a película non ten unha ideoloxía concreta e que quere reflectir o sufrimento causado polo conflito vasco.

Os españois non, algúns nacionalistas de esquerdas criticaron o amor en off de Koldo Izagirre (1992). A película céntrase na historia de amor entre tres persoas, xa que a noiva do preso comeza unha nova relación cunha terceira persoa. Os amigos do preso non van aceptar esa relación, e varios acusan á pasaitarra de simbolizar intolerante ao seu amigo, Josu Urrutia.

O xeneral Do Bosch non quería películas do proceso de Burgos

O director do programa, Imanol Uribe, abordou en varias ocasións o conflito vasco na gran pantalla. O documental O proceso de Burgos (1979) é o que máis obstáculos atopou. Ía estrearse no Festival de Cine de San Sebastián, pero se difundiu nos medios de comunicación que non deixarían proxectar e tivo que esconder a copia. Segundo explica Uribe no seu libro, o xeneral Milans do Bosch recibiu a noticia da obra uns días antes e acendéronse todas as alarmas. “Ninguén o viu, ninguén sabía quen o tivo, nin quen era eu... e tiñan medo de como traballou a película”. Bosch chamou inmediatamente ao ministro español de Exteriores, Marcelino Mayor Oreja, e este ao seu sobriño, Jaime Mayor Oreja. Este último pediu ao director que se reunise en solitario, a véspera da función. “Foi unha entrevista de catro minutos. Preguntoume: Canto custaría retirar a película do Festival? E eu contestei: ‘Iso é unha barbaridade. Trataríase da primeira vez que un director retira a súa película dun festival na historia do cine. Facede o que tedes que secuestrar ou facer, pero o xurado elixiu a película e eu non a vou a quitar’. E aí terminou todo”. A primeira actuación do proceso de Burgos, cargada de policías, foi un paso tenso, pero non ocorreu nada.

Coa película A fuga de Segovia (1981), sobre os 40 membros de ETA que conseguiron escapar do cárcere de Segovia en 1976, Uribe foi acusado de difundir unha mensaxe a favor do abandono das armas. “Só as millas criticaron, naquela época había discrepancias entre millas e polis”. Coa morte de Mikel (1984), volveu dar a lata por retratar nas súas listas aos membros da esquerda abertzale que non queren un homosexual. Segundo a xente, “co proceso de Burgos era de Batasuna, coa fuga de Segovia era de Euskadiko Ezkerra e coa morte de Mikel xa era do PSOE.
Pola contra, eu non era de ningún sitio, non militaba en ningún sitio”. A pesar de que deixou de lado temas políticos para unha época, en 1994 Uribe abordou en Días contados (1994) a historia de amor entre un membro de ETA e unha prostituta. Gañadora da Cuncha de Ouro no Festival de Cine de San Sebastián, o director ten outro recordo relacionado coa película. En 1996, a película emitiuse en televisión ao día seguinte da morte por parte de ETA do político Fernando Múgica. “No diario O País, Vicente Verdú acusoume de tirotear case a min. Cando tocas este tipo de temas, pola realidade, é complexo, pódenche pasar cousas así…”.

Boicot de socios profesionais a ‘Yoyes’

Helena Taberna escolleu para a súa primeira longametraxe Yoyes (2000), un episodio difícil e polémico da traxectoria de ETA: Vida e morte de María Dores González Katarain ‘Yoyes’, primeira muller do grupo armado. “Como a xente non me coñecía e era un tema complexo, fixen sospeitas en todos os sitios. Algúns actores non quixeron participar, algúns técnicos tampouco… Desde que tiven a idea, tardaron cinco ou seis anos en materializala, xa que unha chea de produtores non aceptaron o proxecto. E tamén me puxeron trabas, dicindo ao produtor que “coidado onde che metes, xa verás…” e outros, ademais de por parte de diferentes creadores, por parte dos membros, iso é máis triste; todo se sabe co tempo…”. Unha vez presentada a película, recibiu dúas críticas principais: Pola imaxe que se dá do PSOE, do Ministerio do Interior español e da súa vinculación cos GAL, e dun sector da esquerda abertzale que non estaba de acordo sobre como se reflectía a actuación de ETA con Yoyes. Nin sequera o cesamento da tregua de ETA nese momento axudou á película á hora de entregarlla aos distribuidores.

Por último, a pelota vasca de Xullo Medem foi famosa polo paso dos anos como mostra de que a censura e o boicot do poder político sobrevive. Pos levantados polo documental Coiro contra a pedra (2003). “Quedeime curto porque non fun capaz de criminalizar o nacionalismo na miña película coa mesma violencia que eles criminalizan, e non deixei claro que o peor mal político de España (detrás de ETA) é o PNV (…) Alguén próximo (alguén que lles quere e que está disposto a escoitar) debería dicir aos membros da AVT que non lles dá nin á cara nin á cabeza, nin á esquerda. Trátase dun fragmento da carta que o director donostiarra publicou no diario O Mundo en resposta á brutal persecución que sufriu a película por parte da dereita española. A entón portavoz do pp de Donostia-San Sebastián, María San Gil, pediu a súa retirada do festival cando foi seleccionada na sección Zabaltegi do Festival de San Sebastián, así como a entón ministra española de Cultura, Pilar do Castelo. Tamén foi nomeado aos Premios Goya de España, e Medem recoñeceu que pasara o peor día da historia do club. “Non creo que volva ter ese día na vida, nin que mereza a pena. Moita xente que se manifestou en contra miña non viu a película. Os xornalistas preguntábanlles: ‘Pero víchelo?’, ‘non, por suposto! Como o veremos?’. Baixo a lema Contra a pelota vasco, a caluga contra a bala… Podo entender que non che guste a película, que non che guste que a viúva dun morto no atentado e a esposa dun preso saia á vez… Pero de aí a dicir que estaba a facer a miña película animando a alguén a disparar… É unha barbaridade tan grande! De novo foi como vivir a época do franquismo”.

Helena Tabernak di no libro: Desde o momento en que a película ten un contexto histórico-político, as partes da película verán o contrario. Porque ser do gusto de todos non é fácil, nin fiable.

A parte superior é a pasaxe do libro As miradas de celuloide. No blog, recollín outras pasaxes do libro Poucas mulleres e mal representadas no cine.


Interésache pola canle: Zinema
2025-02-19 | Ula Iruretagoiena
Lurraldea eta arkitektura
Arkitekto aktorea

Madrilen arkitektoentzako kongresu bat burutu berri da, arkitekto profesioaren krisiaz eztabaidatzeko. Arkitekto izateko modu tradizionala eta gaur egungoa desberdindu dute. Zertan den tradiziozkoa? Oscar bidean den The Brutalist filmean ageri den arkitekto epikoarena. Nor bere... [+]


2025-02-19 | Estitxu Eizagirre
Francisco Vaquero
“Euskal Herria é o territorio que máis loita contra os macroproyectos renovables”
Vidas renovables (Vidas non renovables) filmou as consecuencias que xeran os macroproyectos "renovables". No documental prepáranse os subtítulos en eúscaro e francés) Cabeza do boi (España, 1985), un director independente formado no medio rural estremeño. A película está a... [+]

Premios Goya e moitas cousas que se din (non)
Numerosos cidadáns vascos foron galardoados nos premios Goya que se entregaron este fin de semana pola academia de cine española. Na segunda parte do artigo, imos debullar algunhas cuestións que deron moito que falar.

'Itoiz, udako sesioak' filma
“Itoizek eragindako emozioen bideari eutsi diogu, Juan Carlosek egin duen benetako prozesua jaso dugu”

Itoiz, udako sesioak filma estreinatu dute zinema aretoetan. Juan Carlos Perez taldekidearen hitz eta doinuak biltzen ditu Larraitz Zuazo, Zuri Goikoetxea eta Ainhoa Andrakaren filmak. Haiekin mintzatu gara Metropoli Foralean.

 


Como sería unha Palestina nunca atacada?
O documental de animación LYD do xornalista e activista palestino Rami Younis está a dar moito que falar no Festival de Cine de San Sebastián. É ficticio, situado na cidade nunca ocupada por Israel de Lyd, onde nunca houbo colonia británica e onde conviven xudeus e árabes;... [+]

2025-01-14 | Sustatu
Maratón "Dragoi Bóla" para celebrar a exposición dos episodios en Makusin
A sede de EITB en Bilbao acollerá o vindeiro sábado, 18 de xaneiro, o maratón "dragoi Bóla", de 16:00 a 21:00 horas. O motivo é que as seccións da Dragoi Bóla dobrada en eúscaro chegarán á plataforma Makusi, en eúscaro e de forma gratuíta, xa que todos os venres iranse... [+]

2024-12-17 | ARGIA
Unha vez que a xestión do litoral quede en mans do Goberno Vasco, os proxectos "poderán acelerarse"
O Goberno Vasco ten outras dúas competencias: Ordenación e Xestión do Litoral e Cinematografía e Actividade Audiovisual. A Comisión Mixta de Transferencias reuniuse este luns en Madrid para acordar o traspaso destas dúas competencias á CAV e Navarra.

Acusan a ETB de “contraprogramar” a película ‘Bizkarsoro’ no Día do Eúscaro
ETB1 estreou a película Bizkarsoro no Día do Eúscaro. A pesar de que a ETB2 propúxoselle que se emitise simultaneamente en castelán, Tasio ofreceuse finalmente en castelán nesa canle, o cal provocou certa indignación nas redes sociais.

2024-11-27 | Onintza Enbeita
Aran Calleja. Compositor de música de películas
"En música, as mulleres estamos a facer un gran traballo para que nos vexan"
Ás mulleres creativas que lle rodean sorpréndelle que o teñan, pero el tivo a síndrome do impostor durante moitos anos. Pero a permanencia ensinoulle que fixo moitas cousas ben. En 2021 gañou o Goya do Estado español con Maite Arroitajauregi pola música da película... [+]

Fermín Muguruza
“O cambio e o movemento apaixóname”
Fermín naceu no antigo hospital de Irun en 1963, no seo da familia Muguruza dos Ugarte. Trátase dun artista que exerceu unha influencia xigantesca na música vasca nas últimas décadas. Non en balde, foi o cantante e almo mater de Kortatu e Negu Gorriak, o creador do selo... [+]

'Bizkarsoro' chega aos cines donostiarras grazas á colaboración de Bagerá, o Concello e SADE
A película Bizkarsoro (Josu Martínez, 2023) proxectarase nos cines de Donostia-San Sebastián a partir deste venres (día 22) e, segundo explicou Iñaki Elorza, de SADE, proxectarase en principio durante unhas dúas semanas e, si ten éxito, máis tempo. Así o explicaron este... [+]

Comeza en Bilbao o Homeless Filme Festival que traballa na inclusión das persoas en situación de exclusión
O festival de cine e teatro que organiza a asociación Bizitegi desde 2016 xa está en marcha en Bilbao.

2024-10-23 | Julene Flamarique
Zinebi proxectará 132 películas de 44 países en Bilbao durante unha semana
O festival de cine de San Sebastián celebrarase do 8 ao 15 de novembro. Tamén se poderán ver en escena películas vascas como Tasio, unha versión restaurada da película e A Morte de Mikel, 40 anos despois da estrea da película.

Eguneraketa berriak daude