Falei do florecimiento de nova suor das árbores froiteiras que se injertan e non o son, e de que non mencionei o almendro, o Prunus dulcis, o almendro, fíxeno belo a vez anterior. Non é a máis abundante, pero en Euskal Herria temos moito de améndoa.

Vitis vinifera, da uva si que é galante; pola elegancia da súa flor polo menos non nos é coñecida –viches nunca a flor da vide?–, pero si pola cantidade de froitos que lle arrebatamos aos seus acios. Naturalmente, as árbores que dan froitos de zukutz serán os seguintes da uva: Oliveira europea oliveira e manzano Malus x domestica. Un para facer aceite de oliva que en ningún caso quérese que se agride, e outro para facer sidra que se necesita un punto amargo, pero que non se quere que se aceite de ningunha maneira.

Ademais dos mostos que se preparan para a obtención do mosto froito da esencia do froito, a mama doce, témolo de boa gana desde que se come a semente entre as árbores froiteiras. Os máis coñecidos son o avellano, a noz e a améndoa.

O avellana Corylus, o avellano está por todas partes nas nosas beiras, mesmo nos bosques. Xa o dixen antes, non en balde, os vascos debémoslle a vida a este arbusto que durante miles de anos foi o noso gran viveiro. Talvez por isto pisámolo e rímonos mentres tragamos a bocanadas os froitos da noz, a rexia Juglans e o almendro, que son algúns dos froitos máis destacados da sutil colonización das culturas latinas.

Está claro nos nomes, o avellana será máis vello que a noz. O almendro tamén foi chamado avellano de látigo. Supoño que porque a améndoa é como un lóbulo.

No camiño cara aos tempos en que todas as árbores eran carballos e fresnos, o avellano é unha mouteira. Carballo que dá avellanas. E o exemplar de avellana “a vida que está arriba ou colgada ou dentro dun recipiente que vén de arriba”. É comprensible que se engadiron avellanas ás sementes do interior dos froitos: noces, avellana...