O equipo donostiarra, Dani Fano, estreou o Teleatón con 10 puntos. A Kalabaza alucinógena publicou o ano pasado un cómic coa Federación de Ikastolas. Neste libro recolle as aventuras da revista de cómics Xabiroi, publicadas en seccións entre 2005 e 2007. El é o coordinador da revista, e de aí comezamos a entrevista que abordou de forma inmediata o tema.

A publicación de Xabiroi –e cómics como Teleatón- por parte da Federación de Ikastolas é positiva, non?

Si, ofrece unha protección enorme. Creo que o medio máis eficaz para a promoción real do cómic son as revistas ou as publicacións de gran frecuencia. Desgraciadamente, as editoriais que traballan a cultura vasca non deron ese paso. Unha revista permite agrupar aos autores de cómics; hoxe en día, non sería posible en ningún outro lugar, só na Federación de Ikastolas. A revista é distribuída en directo entre miles de lectores; tratar de levar un cómic ao quiosco é un suicidio. Toda a rede de ikastolas fixo posible a publicación de Xabiroi.

Os creadores falastes con frecuencia sobre o papel das editoriais e sobre o panorama do cómic en eúscaro.

Sei que parece moi apocalíptico, pero eu sempre digo que o cómic vasco non existe. Algo se move, pero publicar tres ou catro publicacións ao ano... que tres ou catro, publicar un cómic ou dous ao ano non é nada. Para min, o cómic vasco é o que se fai en eúscaro. En Euskal Herria temos Astiberri, é unha editorial moi potente, pero ten poucos cómics en eúscaro. O eúscaro apenas existe, e o pouco que hai, polo menos nos últimos anos, está dirixido a mozos e adultos. Non existe planificación algunha, tal e como se recolle na literatura escrita: “Publicaremos varios libros dirixidos a lectores de 6 a 9 anos, non se cantos máis para os de 9 a 12 anos...”

Estes libros miran aos centros educativos…

Si, e no cómic non hai iso. Cando chegamos nós [Xabiroi] estaba en Ipurbeltz. El estaba dirixido aos nenos pequenos, e expómonos a Xabiroi para repartilo entre os alumnos de 12 a 18 anos da ESO. Pero pouco despois da creación de Xabiroi, Ipurbeltz desapareceu. O buraco quedou impresionante.

Por tanto, o traballo de canteira é moi importante.

Moito! O noso colaborador e amigo Arthur Suydam di que en Estados Unidos detectaron ese baleiro cos cómics de superheroes: os cómics de fai 20 anos estaban dirixidos a nenos, mentres que os de hoxe en día teñen guións máis profundos, subtramas complexas... Que pasou? Aos 8-10 anos os que lían estes cómics seguen comprando e esquecéronse dos lectores que veñen detrás. Estes recibiron de pleno a influencia da manga xaponés.

Tamén aquí nótase a sombra da manga?

Si. Debémolo a ETB. Bo, non só a el, senón a todos os televisores. Compran o produto máis barato e os xaponeses créanos na serie de debuxos animados baratos. Ademais, o anime que chega aquí é moi malo; non son obras de Hayao Miyazaki e cousas así, non traballan por dous soldos. As televisións crearon unha nova estética, cunha estreita conexión entre o anime e a manga. Os xaponeses téñeno todo ben planificado: primeiro venden debuxos animados ao teu televisor; os telespectadores non pagan nada por ver debuxos animados, pero compran revistas, xoguetes e todo o merchandising. A nosa televisión pública, do mesmo xeito que o resto, integrouse nesa estratexia.

Volvendo ao tema das editoriais, por que non fan unha aposta máis forte polos cómics?

Non teño unha explicación concreta, pero é certo que as editoriais que teñen como obxectivo promocionar a cultura vasca non teñen cómic... o que ocorre é que non as ven con malos ollos, senón que nin lles miran. Ao final, é unha cuestión que afecta as persoas que están detrás. Os que estiveron tratando de decidir que publicar e que non, seguramente non son cómics. É triste.

A afección é importante...

Si, por suposto. Iso nótase tamén nas ikastolas. Todos eles son subscritores da revista Xabiroi e cada un decide o número de exemplares. As cifras varían segundo o profesor. Algúns cren máis no produto.

Novos soportes

Como lles afectará a dixitalización, os novos soportes (iPad, iPhone…) a autores e editoriais?

Virán os cambios e prepararémonos. De todos os xeitos, eu sempre digo o mesmo: que as imprentas e as editoriais teñan coidado, e non nós, os creadores.

Que, polo dos mediadores?

Si. Cando me veñen os creadores preocupados, dígolles que se manteñan tranquilos, que a preocupación sexa doutros. Grazas aos novos soportes simplifícase o proceso de publicación, e iso benefícianos a nós.

E por parte das editoriais sentes esa preocupación?

A maioría das editoriais, entre nós [Xabiroi], sempre estamos detrás. É normal, colócasche nun soporte –en papel– e iso require moito traballo, unha estrutura potente para polo en marcha. Mentres estás niso, outros están a inventar cousas novas e é difícil estar en todas partes. Pero terán que espertar, e non tal e como o están facendo, expondo contratos leoninos que lles dean dereito a todo sobre os produtos, senón doutra maneira, cambiando o formato, os modelos de distribución e moitas outras cousas.

Internet é marabilloso, converteuse nun sitio de comunicación real; mira Wikileaks. Fai un gran favor á creación. Non sei si será o suficientemente grande como para vivir do cómic, como para vivir como profesional, nin si en xeral achegará vantaxes ou desvantaxes, pero para o creador é positivo. Calquera persoa será capaz de publicar o cómic; con todo, só uns poucos poderán crealo. O que vostede crea é vostede, é insubstituíble. Pola contra, a distribución, a publicación... poden substituírse.

Que hai da pantasma da pirataría?

A clave está en saber de onde cobrar, de onde sacar catro soldos para as xudías. Moitos creadores de cómics non ven con bos ollos que che consideres un creador profesional. Parece que non é puro e tes que vivir como o creador galego de cómics Álvarez rabo, cando inspírache na obra dO Corte Inglés e na elaboración de cómics. Iso é lexítimo, pero o outro tamén. Se esta sociedade me ten que mandar á alegría, a facer o que quero, polo menos gozarei. Como conseguilo en Internet? Con publicidade, subscricións... A música vai por diante de nós e todos miramos cara a ela. Poida que teñas que dar a opción de descargar os cómics da web por un euro, e á beira do cómic haberá unha xanela publicitaria, non o sei. De todos os xeitos, iso é o que menos me preocupa. Para o creador, o maior problema é o da distribución, a difusión do que fas ao público. De aí contrólase o mercado. Grazas a Internet, iso pode xogar a favor de nós.

Por outra banda, creo que o cómic chegará máis tarde. Ler unha novela nunha tableta, bo, pero cómic, aínda que cada vez hai pantallas de maior calidade… Tamén está a cuestión do tamaño. O iPad será barato, pero... Hai que ser prudentes cos formatos, que non se están estabilizando. Imaxínache que es unha editorial e pos todas as túas forzas nun formato; mira que pasou cos formatos de vídeo Beta e VHS.

Polo que se refire ao tamaño, que opina da etiqueta “Novela gráfica”?

Paréceme unha bobada. A diferenza doutros sitios, aquí os debuxantes de cómics estivemos cheos de complexos, porque nos chamamos saltinbankias. Si, somos nós! Pero, por unha especie de desexo de intelectualidade, ou non sei por que... Como di Iñaki Holgado, el fai cómics. De broma agrego que fago cómics gráficos. Que é unha novela gráfica e que non? Na literatura escrita, unha novela non se mide pola súa lonxitude. Depende do tema? Ou segundo a cor? É o mesmo idioma, o mesmo soporte. Os cómics longos, a tendencia á edición en branco e negro, seguirán funcionando. Porque en branco e negro non se publica máis bonito, é máis intelectual, é máis barato. Se queres contar unha historia de 200-300 páxinas, non tes máis remedio que facelo; mándano as leis do mercado: branco e negro, debuxos lixeiros...