Foi un dos principais eventos literarios de principios de século E á muller díxolle a serpe: aprécioa rápido dos lectores (catro edicións no primeiro ano), da crítica, unha choiva de premios (Libro de Beterri, Crítica de España, Euskadi, Premios de Prata), unha castellanización inmediata. Joseba Gabilondo advírtenos que non foi só un feito, senón un feito social, un feito que nos toca a todos. Un feito que nos leva a todos –moitas veces sen ler o libro– a ter unha opinión”. Penso que con esta novela só introduciuse Zortziko Unibertso, oito escritores no canonizador, antes de Oñederra, Arantxa Iturbe, Castelo Suárez ou Uxue Apaolaza, por exemplo. Pero vexamos, como dicía aquel apócrifo tango, que once (11) anos non van gratis.Para

coser o fío a treo, a novela ten como protagonista a Teresa, unha viaxe e estancia co seu marido na cidade de Viena, W., a casa do seu ex amante, que se converte nun terremoto. E aínda que, como fixo ver Iratxe Retolaza, hai moitas liñas curiosas (intanxible e desexo de exilio, procura da ausencia de identidade, límites creados polo tempo, a linguaxe, a feminidade, a blancura), o baleiro da muller é o tema, na medida en que se pode ler tamén como representación da muller Teresa, a infalibilidad das relacións de parella cos homes, a incomunicación. Máis lonxe aínda, segundo as opinións da época, Oñederra chegou a romper clichés limitados co personaxe, até dar unha nova imaxe da muller vasca.

Non sei exactamente como andarían as cousas nese afastado comezo de século, pero cústame pensar que quen ten dúbidas para cuestionar a institución do matrimonial, o home do activo e a muller que está a dar voltas coa dicotomía, o que di que o máis prezado é a virginidad, sexa para oporse, sexa para dicir planto, poida ser a paradigma da nova imaxe da muller vasca. Estaba convencido de que aqueles discursos, as ideas que se opuñan a tales ideas, eran cousa dunha década, de dúas atrás. Ou quizá o problema é que non tiveron reflexo na literatura en eúscaro ata que chegou Oñederra. A pesar de todo, hoxe en día, e afortunadamente, temos superados estes, polo menos a nivel teórico, na literatura tamén nos parecen arcaicos. E non sei si esta novela tería unha acollida tan calorosa cando saíu, seguramente non. O que é máis interesante, de paso, é que as cousas se manteñan durante un ano (unha chea de máquinas).