Alguén diría “Ao fin!”, porque ás editoriais vascas custoulles mollarse as puntas dos dedos nas augas da dixital. Pero neste momento no que a produción editorial internacional comezou a metamorfose (non fai moito falamos do tema, véxase o número 2.255 de Argia), creáronse dúas plataformas importantes para ofrecer libros numéricos vascos: As editoriais Elkar, Erein e Alberdania foron as creadoras do proxecto Libr-e, que a editorial Gurebook e Susa acaba de publicar na web Armiarma.

Gurebook presentouse en novembro de 2010 coa Feira de Durango á porta. Trátase, fundamentalmente, dunha tenda de libros electrónicos, que ofrece obras das editoriais que participan no proxecto, un pouco máis baratas que os libros en papel e que os libros comprados incorporan tecnoloxías para limitar a copia dixital. A importancia das editoriais participantes –ao tres primeiras súmanselles outras– e o salto cualitativo que supuxo na produción de libros vascos –poucas veces ven este tipo de alianzas no sector– fixo que o novo portal tivese unha bonita acollida mediática, pero tamén algunhas críticas aos prezos e ás tecnoloxías de limitación de copia (o que escribe estas liñas no seu momento pode ler aquí: http://ttiki.com/23213.

O
proxecto que Susa puxo en marcha no principio do ano pasou máis calado nos medios de comunicación vascos, aínda que o que ofrece é diferente: En total, 249 libros, en formato PDF e EPUB, sen límite de copia; algúns clásicos da literatura vasca; outros, obras de escritores internacionais, publicados na colección Literatura Universal. E o máis importante, ao parecer: todos gratis. Pero, de momento, non hai novidades.

Dous modelos moi diferentes para responder o reto
dixital. En canto ás dúbidas, mil. A maioría dos signos de interrogación actuais están relacionados co modelo de negocio: alguén estará disposto a pagar diñeiro por ter un arquivo dixital? Si falo gratis, que pasará coas editoriais e librarías? Cal é o prezo? Os dedos marcan o número de teléfono en busca de respostas. Alén está Eneko Agirre da libraría Garoa de Zarautz. Antes de que o libro dixital pasase de ser o tema de conversación duns poucos tecnófilos a estar en boca de todo o mundo, xa puxeran unha interesante selección de artigos sobre o tema no seu portal de Internet www.egaroa.com.

Pedímoslle que valore os dous proxectos que se presentaron nos
últimos meses. “Non podo falar demasiado dos nosos _books porque non son usuario. Pero iso mesmo di moito, por que non úsoo? Está ben que algunhas editoriais de Euskal Herria únanse e tenten facer fronte á realidade. Pero como usuario, paréceme que están a facer un pouco covarde”. Valorou
mellor o proxecto de Susa, non só o Libr-e, senón todo o portal Armiarma: subliñou que grazas a este espazo se dixitalizaron moitos textos literarios. Pero tamén pregunta que non pode contestar: “Por que a xente, e especialmente os mozos, non ven a literatura para consumila?”.

Pagar?

Eses son preliminares. Despois de pequenos bocados, metemos o dente á carne:

– A pregunta do momento é: venderás e-books?

– Vendo cal foi a miña experiencia nos últimos dez anos, vexo moi difícil que a xente estea disposta a pagar. Eu escoito música en Spotify, vexo películas por streaming...

Outro dato a
ter en conta é que até agora se falaba dos dispositivos de lectura de libros, é dicir, das ferramentas pensadas exclusivamente para esta función. Pero se se produciu un estalido do libro electrónico, foi grazas a unha ferramenta que ofrece moitas outras posibilidades. Agirre refírese ao iPad de Apple: unha gaceta que recolle todas as posibilidades dun computador no tamaño dunha páxina (conexión a Internet, vídeos, audios, pantalla táctil...). Polo seu formato, tivo unha cálida acollida entre os lectores de libros dixitais, e coa aparición desta ferramenta multiplicouse o intercambio de libros dixitais entre os lectores. “E ti consumirás os libros alí, nunha plataforma onde todos os demais produtos son gratis. Todo o de lecer é gratis e... pagarás os libros?”.

Si, sería estraño.

– Pero ti traballas nunha libraría –contestámoslle–, si todo é gratis, que futuro ten o negocio?

– Está claro que as librarías non teñen parte da torta. Ninguén vai a unha tenda de discos a baixar un MP3. Pode funcionar como fonte de información, pero en termos de rendibilidade non dá o suficiente para gañar o pan de cada día.

Agirre explica que até agora a produción editorial ha tido pezas fixas: editoriais, distribuidoras, tendas... Na súa opinión, con Internet vaise a pór todo o esquema patas para arriba. As primeiras editoriais non se encargaban da venda, porque a obra estaba en mans de editoriais como Garoa. “Pero agora tamén venden a través das webs”. Con todo, o proceso tamén se pode levar a cabo ao revés, é dicir, que a tenda asuma o traballo de edición. En Garoa analizouse esta posibilidade, xa que pode cambiar o papel que tiveron no sector e abrirlles o camiño a un papel máis importante. “Fixemos un experimento con Imanol Epelde, un pequeno libro, e saíu bonito, pero de momento o noso traballo está sobre todo na tenda. Con todo, somos novos e non descartamos nada; o máis importante é que o pasamos ben facendo iso. E as cousas funcionan si ti pásascho ben”.

En busca do novo modelo

Eneko Agirre mira ao que vén sen dramatismo. “Eu dígoche que o mundo no que traballamos, o mundo literario, é moi amplo, a xente leva séculos escribindo. Entón, si desaparecen unha libraría ou desaparecen editoriais, dá igual; si desaparecen, é porque teñen que desaparecer”. Na súa opinión, na medida en que a xente consome libros dixitais, o prezo achegarase a cero. O escenario xa cambiou. “Si gústache, afronta iso; si tes que adaptalo, faino; pero a realidade sempre será a realidade”.

Tamén
lle preguntamos sobre a procura de novos modelos, como fixeron o colectivo Bidehuts ou o grupo Zea Mays na creación do disco (véxase o número 2.262 de Argia). No caso das librarías destaca unha tendencia: moitos comercios están a converterse en centros culturais. “Están a converterse en espazos vivos. Todos coñecemos as tendas que funcionan como espendedoras, e iso deixará de funcionar. A tendencia é dar moitos máis servizos... ou polo menos esa esperanza é pór máis patas ao modelo”.
Con todo, o cambio non está a suceder tan rápido como na música. No papel lese moito, véndense libros, os axentes que traballan na elaboración de libros terán máis tempo para adaptarse ao novo modelo. Agirre comparou a situación con Estados Unidos dicindo que alí, en moitos pobos, non hai librarías e que iso mesmo acelerou moito a tendencia ao dixital. O resultado? As tendas de cadeas xigantes como Barnes & Nobre están a pechar en moitos sitios, mentres que algunhas pequenas tendas, baseadas en novos modelos, lograron avanzar.

Por tanto, todo é momento de repensar: os libros dixitais non son só copias binarias dos libros en papel, senón que son a peza dun cambio moito máis profundo. Chega a mutación do libro, o momento de reinventar os roles de editorial, tenda, distribuidor, escritor e lector. Unha crise, si quérese chamar así. Pero a crise, xa se sabe, tamén significa oportunidade. Opción que debe aproveitar todo aquel que teña afección a comer letras.