Recordo que cando Joxemiel Bidador morreu gravemente novo, estrañáronme os eloxios dos xornais: bailarín e investigador, discípulo da literatura navarra que queren calar, historiador incansable… Volvín a aqueles momentos, e o frío vento do cemiterio vénme; a calidez do home. Ese amable Bidador, entusiasmado coas miñas fillas, tan navarro como Euskal Herria, que sempre ría a gargalladas, volvín atopalo neste libro. A súa lema é tan perfecto como unha acta do que era secretario da Asociación de Escritores Vascos, nótase que Irigarai e a compañía peitearon con agarimo esta antoloxía en Pamiela. Co consentimento da viúva retense o gran corazón de Bidador para sempre.

Lin o libro con respecto e emoción, comprendendo algúns límites. Tendo en conta, por exemplo, que Andrea e a materialización do deshombre da última parte e a festa silenciosa da véspera da noite do conflito de Garaño trouxeron nun só libro toda a poesía do pamplonés. De feito, os dous traballos premiados nos concursos non son imprescindibles. O primeiro é o intento de escribir con versos escuros, un camiño que se percorreu a través de formas clásicas e formalistas. A segunda é a exploración sentimental das nosas raíces, historia e folclore, limitada na área de valor.

O alimento do Hutseani é, con todo, outra cousa. Bidador cóntanos que os ríos da existencia asústanlle, as augas que se mesturan coa alegría. Nestas páxinas de esperanzas e fatigas hai unha poesía moi íntima que comeza con poemas sobre a existencia e o eu –O verme interior ou O outro eu na conversación– e que, ao mesmo tempo, convértese nunha crítica da observación impostora: “O eu non aparece na poesía actual (post)moderna,/ senón tamén na falsa proxección do eu,/ caricatura,/(…)”. A partir destes

dilemas persoais, o libro ábrese aos campos imaxinarios e reais. Fálanos do paso do tempo e dos espellos da natureza. De cando en vez regálanos unha reflexión sobre o idioma ou sobre a historia. Seguín con pracer as súas andanzas, as súas vacilaciones e o seu aire de seguridade, e volvín á páxina décimo oitava. A este fermoso poema, á tardiña de despedida do cemiterio de Balzain, unha e outra vez. Ese poema, só el, xustificaría escribindo un libro, unha vida enteira.