Os dous sábados de novembro celebráronse en Vitoria-Gasteiz os encontros organizados en colaboración entre a Federación de Asociacións de Eúscaro e o Servizo de Eúscaro da Deputación Foral de Álava. Na liña de acelerar o uso da nosa lingua, os encontros pretendían ter “a oportunidade de reflexionar sobre a función imprescindible que teñen e deben desempeñar os cidadáns na normalización da situación do eúscaro”. Ademais de reflexionar, os organizadores querían crear un punto de encontro a través dos encontros, para que “as cuadrillas e pobos de Álava coñézanse entre si e posibilítense oportunidades para futuros auzolanes”. Os organizadores identificaron e trouxeron aos encontros os ámbitos máis importantes para potenciar o uso do eúscaro, é dicir, os ámbitos prioritarios. En calquera caso, a principal preocupación é o uso, tanto en Álava como no País Vasco. En Álava, por exemplo, nos menores de 25 anos o 70% é euskaldun, aínda que o seu uso é moi escaso. Outro dos obxectivos do encontro era compartir reflexións sobre a situación, sabendo que, no que se refire ao uso, o individuo é o motor. Como se dixo, é imprescindible que o eúscaro teña presenza na vida cotiá, é imprescindible incrementar a dinámica popular do eúscaro, aumentar a colaboración entre as institucións e os axentes sociais e recoñecer adecuadamente o traballo que realizan os axentes, aínda que sexa de forma transversal, para que o esforzo que se fai non sexa marxinal, é dicir, para acumular forzas.

O primeiro sábado (13 de novembro), os organizadores deron prioridade ás actividades culturais e os proxectos de mintzalagun. Na segunda sesión, o día 20 de novembro, Sonia Pérez e Nagore Amondarain falaron sobre o lecer infantil e xuvenil e Iñaki Martínez de Lúa e Iñaki Arruti reflexionaron sobre os puntos de encontro dos vascos.

Mintzalaguna en Vitoria, Barrundia e Gorbea

O proxecto
Mintzalagun de Vitoria-Gasteiz foi presentado por Ane Pedruzo e Naroa Costa, técnicos do programa da asociación Geu.O programa púxose en marcha no curso
2007-2008 en Vitoria-Gasteiz, a iniciativa de diferentes axentes: Pola súa banda, os euskaltegis Geu, AEK, Ika, Euskharan, EHE, Udaberri e Hegoalde, a través do Servizo Municipal de Eúscaro Bai & Bye…, o proxecto foi incluído no Plan Xeral de Promoción do Uso do Eúscaro (EBPN) do Concello.

Xunto á figura de Mintzalagun, en Vitoria-Gasteiz tamén crearon un “amatxu”, no que se reúnen os pais e nais do mesmo centro, influíndo no eúscaro, sendo os pais e nais elementos estratéxicos na transmisión lingüística. Nestes momentos, o programa está en marcha en catorce centros: 85 persoas, divididas en once grupos.O traballo realizado polos técnicos Pedruzo

e Costa nos medios de comunicación, en especial as roldas de prensa realizadas no propio concello, pero sen deixar de lado os anuncios publicados nas radios, as afixas e demais colocadas nunha e outra ocasión, o traballo dos técnicos ou dinamizadores do centro, o apoio dos membros do grupo promotor… En definitiva, subliñaron o esforzo especial realizado para atraer aos interlocutores. O obxectivo da campaña de comunicación de alta eficiencia era influír na matriculación. Este ano espérase que cheguen ás 500 persoas, na súa maioría mulleres. Hai tres anos, en Vitoria-Gasteiz, o número de participantes no programa mintzalagun era de 227 persoas.

O representante da asociación Satola de Barrundia trouxo outra foto. 500 en Vitoria-Gasteiz, 5 en Barrundia. Son moitos os que entenden eúscaro, pero poucos os que se atreven a falar. No grupo, algúns van escoitar, outros son máis falados… Barrundia

foi un exemplo significativo da xeografía e dispersión humana de Álava, e tamén dos compañeiros de Zuia, Bidabarri da mesma Zuia, e dos representantes das Asociacións de Traballo e Xogos de Urkabustaiz.

En Zuia, efectivamente, hai vinte concellos, vinte persoas! A dispersión é o primeiro problema e a principal condición para traballar. O obxectivo é “visibilizar e dar a coñecer a presenza do eúscaro nos pobos da zona”. A iniciativa comezou hai dous anos, tras reunirse con Topagunea, e conta co apoio da comisión de seguimento, o técnico de eúscaro da cuadrilla e a de Topagunea, ademais da subvención municipal. Actualmente, Urkabustaiz, Zuia e Zigoitia reúnense en Zuia e manteñen contactos cos mintzalagun dos pobos de Legutiano, Aramaio e Arrazua-Ubarrundia.

Segundo explicou a coordinadora do proxecto mintzalagun, na zona do Gorbea, son 6.000 as persoas que se atopan dispersas en once localidades. “E cada un quere o programa no seu pobo, cada un no seu horario… Son traballos á hora de crear o grupo. Con todo, o ano pasado eramos 31 persoas, divididas en seis grupos, e este ano, 44 persoas, en oito grupos”. Cada tres ou catro meses, organizan algunha actividade na zona do Gorbea.

Obviamente, tanto en Vitoria-Gasteiz como nos pobos pequenos da zona do Gorbea, o proxecto mintzalagun une ao falante, une iniciativas a favor do eúscaro, lévao a traballar as relacións, e a través das actividades principais conseguen estreitar lazos entre o público. E en todos os sitios, o fundamental é o recurso humano, a figura do coordinador obrigatorio e o seu dinamismo.

Moito máis creativo

No
apartado dedicado ás actividades culturais, Igor Elorza e Gotzon Barandiaran realizaron unha profunda reflexión na charla titulada “A rúa, o auzolana e a alegría de vivir”. Tras a súa quenda, Oihane Perea e Asier Lafuente analizaron o Campionato de Bertsolaris entre cuadrillas organizado pola asociación Arabako Bertsozale Elkartea en 2010, e os representantes da asociación Basalarrina de Llodio, pola súa banda, explicaron o proxecto Kantuzaleak.

Tanto Igor Elorza como Gotzon Barandiaran non se centraron nas actividades concretas, pero dedicaron o seu tempo á reflexión, facendo preguntas valentes sobre até que punto os modelos culturais occidentais son aplicables no noso país, até que punto son útiles, por camiños que non teñen unha resposta segura. IGOR

Elorza dirixiu a charla ás persoas que traballan pola supervivencia e a supervivencia do eúscaro, aos súper homes ou super mulleres que traballan por “sobrevivir unha das linguas máis antigas de Europa”. Fixo mesmo unha observación: “Somos os únicos que podemos facelo”.
Estudou o modelo cultural occidental, “baseado en espectáculos, consumo e outros”, segundo explicou Elorza, e dixo que para nós, como cidadáns de Europa, devandito modelo tamén vale, que non: “Non, non nos vale aos vascos. Temos que ser moito máis creativos, ter unha actitude creativa e unha actitude emprendedora”. Elorza propuxo o eixo da
cultura popular, é dicir, o tipo de cultura que trouxo ás ikastolas, a alfabetización, as asociacións de eúscaro e outros. “A xente e o espazo público son as nosas fortalezas, aí ninguén me vai a deixar máis forte, porque na porta a porta estamos a movernos a nós mesmos”. Subliñou

a importancia do espazo público, que non foi a única vez que se escoitou esa mañá. Reivindicou a necesidade de integrarse na vida popular e tecer a rede cos axentes.

Uns con verso; cantando, outros

No apartado dedicado ás experiencias culturais
de Álava, foi a quenda de dar a coñecer o Campionato de Bertsolaris entre cuadrillas que se celebrou este ano no país. Tal e como explicou a bertsolari e organizadora Oihane Perea, este campionato deste ano tivo o seu punto de partida no Campionato de Bertsolaris de Álava. Evitáronse signos de crises, repiques e risco de inercia, mimetismo… Reflexionaron sobre a situación e chegaron á nova fórmula, o campionato intercuadrillero.

O obxectivo era participar, reforzar as escolas de bertsos. Por exemplo, era imprescindible que o grupo de cuadrillas contase cunha vintena de persoas: cantantes, organizadores, xuíces, cronistas, fotógrafos, etc. O campionato quería romper a brecha entre bertsolaris e afeccionados, e conseguiuno, en parte. Reforzouse o modelo do bertsolarismo popular, activáronse os pobos e as comarcas, o bertsolarismo e o eúscaro como eixo, e reforzouse a relación entre as bertso-eskolas e as asociacións de eúscaro, “todos estamos a traballar no mesmo traballo”, recollendo técnicos municipais, euskaltegis e demais, e traendo á rúa a presenza do eúscaro.A

última experiencia da mañá, “Kantuzaleak”, chegou desde Laudio, da man de representantes da asociación Basalarrina.
Segundo relataron, a idea xurdiu fai tres ou catro anos, no seo dos amigos de Euskaltzaleen Txokoa. Realizaron un taller de canto e un curso na asociación Basalarrina co obxectivo de dar continuidade á afección pola canción, e “para impulsar a presenza popular do eúscaro, para fomentar o seu uso, para dar paso ao eúscaro a nivel local”. Pasaron

catro anos desde que realizaron un curso intensivo de tres ou catro meses. Desde entón, “coa mellor vontade”, saen á rúa unha vez ao mes, no cuarto martes de cada mes, quincenalmente, acompañados por unha vintena de persoas, seguindo os ensinos da profesora de música do instituto, Itziar Duandikoetxea. Cantan nas rúas de Laudio unha vez ao mes, na sociedade na cea de canto dúas veces ao ano, nas festas do barrio, no Día do Eúscaro e nos grandes días de festa habituais, xa sexa en San Blas ou en Nadal. Publicaron as súas cancións, utilizaron Internet e os karaokes, degustaron o mel que trae a canción e algunha vez o vinagre da sensación de incomodidade e de ridículo.

Finalizaron os Encontros dos Puntos de Encontro dos Euskaldunes de Álava. Mentres tanto, as asociacións de eúscaro traballan en Álava, e os traballadores e colaboradores da zona traballaron con coitelos afiados sobre o pan duro.