Si o cronista levouse ao vello pai a escoitar ao doutor Dominique Belpomme ao Lurrama de Baiona o 30 de outubro, non saíse sen escoitar un sorriso de reproche. Cantas veces non nos dixeron que antes había menos enfermidades que agora? Tantas veces contestamos que era cuestión de coñecemento. O chanceler Belpomme daría a razón ao noso pai, obreiro campesiño, nacido en 1916.A

Cámara de Agricultura organizou por cuarta vez a Feira de Agricultura Sostible Lurrama en Baiona, na zona de Glain, na marxe de Errobi, que o Concello construíu ao servizo das asociacións. Na edición deste ano, o padriño designou a Dominique Belpomme como o seu principal interlocutor na feira. Centrouse na importancia de alimentarse con alimentos ecolóxicos para a prevención do cancro.
Pero por primeira vez ofreceu unha visión xeral da situación das principais enfermidades das sociedades industrializadas. Quen non coñece con exactitude as ideas de Belpomme sorprenderíase: o cancro converteuse nunha epidemia, e non só o cancro, senón tamén a obesidade, a diabetes, a hipertensión e as enfermidades cardiovasculares, as alerxias, as enfermidades neurolóxicas como o Alzheimer, o autismo... aumentaron enormemente: non se poderán controlar.Nos

seus libros Belpomm xa explicou estas ideas. No título Ces maladies creées par l’homme (Esas enfermidades creadas polos humanos), desde os seus inicios di que fóra da Segunda Guerra Mundial estamos afogados de novo. É dicir, até entón o medicamento fixera grandes progresos na curación das enfermidades causadas polos microbios, fundamentalmente polas bacterias, pero que desde entón é diferente.

Dous exemplos son que o Dr. Alzheimer describiu a enfermidade do mesmo nome en 1911, xa que era moi rara no pasado. En canto á chanceler, o propio Belpomm, de 67 anos, lembrou que os cancros que se consideraban curiosos cando era novo médico xa están moi estendidos. Para demostralo, o cancerólogo cita regularmente estadísticas.

E que está na base da gran proliferación destes males? Belpomm considera equivocados os factores que se mencionaron en numerosas ocasións: tensión, estilo de vida, envellecemento da poboación, comida... Non porque non teñan efectos prexudiciais, pero si porque necesitan unha condición máis para crear un cancro: para que as células se transformen e empecen a reproducirse sen control é necesario algún tipo de sustancia mutáxeno.
Poden ser mutáxenos, virus, radiacións ou sustancias químicas, e Belpomm asocia aos chanceleres o feito de que se estenderon tanto no noso medio ambiente. No seu discurso mergullouse no fondo da contaminación química e pronunciou a seguinte sentenza: “Os anciáns centenarios que coñecedes agora chegaron a esa idade porque coñeceron a infancia sen contaminación. Iso non vai pasar nas nosas xeracións”.

Pequenas doses continuas

As palabras, os artigos e os libros de
Dominique Belpomme serían anecdóticos si el non fose o cancierólogo de referencia en Francia e Europa e non contase co consenso de moitos outros profesionais ao seu ao redor. Algúns deles agrúpanse na asociación Association pour a Recherche pour a Recherche Thérapeutique Anti-Cancéreuse (ARTAC), pero, animados por iso, os tratados e documentos consensuados en Francia reuniron a moitos máis profesionais.

Belpomme exerceu de médico, traballou na investigación, estudou na universidade e participou na planificación pública cando se lle consultou por parte das autoridades políticas. Por un instante Jacques Chirac pediulle que xestionase a planificación contra o cancro. Hoxe é moito máis desconfiado do que as autoridades están a facer nisto, porque cren que non fan o suficiente para previr as enfermidades.

Cando en 2007 o Goberno de París puxo en marcha Lles Grenelles de l’Invironnement (o principal estudo ambiental, poderiamos dicir en eúscaro), as relacións entre políticos e médicos non se pasaron ben e ao final estes presentaron un documento alternativo. É ilustrativo.En comparación coa pasividade das asociacións de médicos en temas de contaminación en

Hego Euskal Herria e en España en xeral, chama a atención que o colexio de médicos de Francia –Ordre deas Medecins-, os sindicatos de saúde e outras asociacións relevantes fusiónense coas reivindicacións que demandan un control máis tolo da contaminación. No segundo documento de sete puntos publicado con motivo dos Grenelles de 2007, pedíase ao Goberno que paralizase os proxectos de construción de novas plantas de incineración. Unha moratoria para a incineración.

“A ecoloxía e a saúde están unidas, o cancro e o medio ambiente tamén”, escribiu e dixo mil veces Belpomm. No caso do tabaco, custou levar ás leis ese vínculo que os investigadores descubriron hai tempo. Agora, con todo, o certo é que a pesar de que o consumo de tabaco comeza a diminuír, o cancro de pulmón segue aumentando, o que indica que hai contaminantes no aire que respiramos.
Desde a Segunda Guerra Mundial, os residuos químicos de todas as clases introdúcense no cidadán tanto pola pel como polas vías respiratorias e a boca coa alimentación. Belpomme, en Baiona, ante unha gran cantidade de público dedicado á agricultura, fixo especial fincapé nos nitratos e pesticidas utilizados nos cultivos, sen esquecer os conservantes, colorantes, etc., que entran nas comidas elaboradas. Pero non esqueceu os perigosos produtos químicos que hai nos cosméticos, os que temos nos aparellos domésticos e as dioxinas que as industrias lanzan.En canto ás

dioxinas, a polémica sobre as plantas de incineración non é allea á xente de ARTAC. En contra dos políticos e técnicos que din que as novas incineradoras, a diferenza das máis vellas, teñen bos filtros e son seguras, Belpomme convértese nunha militante cálida.

“Hoxe sabemos –di no libro Ces maladies...– que as sustancias canceríxenas non se danan en grandes doses senón en pequenas doses repetidas durante moito tempo. (...) As limitacións impostas polas normas internacionais aos posibles velenos na auga, na comida ou no aire non son suficientes para evitar o dano, xa que, en definitiva, a repetición da dose e a súa duración no tempo son importantes, a dose total que o organismo acumulou”. En

2009 pediron a Belpomme a súa opinión sobre a construción dunha planta de incineración na illa de Mauricio, un territorio de ultramar de Francia. Isto animoulles na súa “Carta aberta aos mauricianos” a non desesperarse: “Hai que conseguir parar a incineradora custe o que custe, sabendo ademais que hai alternativas (...) Todos os mauricianos teñen que mobilizarse”.