Saludo inicial

AMETS Arzallus. A miña única intención é facer un ensaio o máis coherente posible coas miñas ideas e sentimentos do momento, e que esa coherencia sexa o máis correcta posible técnica e o máis rica posible en termos lingüísticos.

Sustrai outeiro. A final considéroa unha gran praza, unha praza de 1.500-2.000 persoas é unha praza respectuosa, cun plus que motiva. Sinto o desexo de cumprir coas expectativas desa xente. Está ben que a xente se reúna, ábrase cousas, véndase... pero logo chega o momento de responder a iso. E a final é unha delas. Como nos dixeron os soños, tócanos mirar a nós mesmos e tratar de facer un ensaio o máis completo e coherente posible.

A. Arzallus. Iso, por suposto, sen esquecer as intencións colectivas, porque sentes ambas as no teu interior, persoal e colectivo. Para o bertsolarismo de Iparralde, unha praza de 1.500 persoas, unha praza de ámbito nacional é un momento histórico. É unha praza para mostrar a Euskal Herria en que se atopa o bertsolarismo de Iparralde, e para transmitirnos a forza máis positiva posible a nós mesmos. Pero o teu verso e a túa actuación só poderíalo facer ti, polo que creo que a única maneira de achegar a esa intención colectiva é ir o máis lonxe posible das túas intencións persoais ese día.

O catro pés: XiLaBa. Catro características, sen rimar.

S. Outeiro. COR. Este Campionato ten algo que os demais non teñen. Xa ves a un Joanes Etxebarria, que fala zuberera, que ten moito que contar, e os seus versos lévanme a uns terreos que até agora non me levaron outros. Aí está Mixel Xalbador, tamén coñecido no BEC como o vello Egaña, e Mixel ten moitos anos máis que Andoni. Esta cor existe no tablado.
ADIANTE. Desde Xapelketa de hai dous anos deuse un paso tanto na organización como nos temas, as condicións para facer bertsos son mellores...
PUBLICO. O público respondeu ben, reuniuse moita xente.
OBXECTIVO COLECTIVO. O motivo principal da participación neste Xapelketa é o sentido colectivo. Neste momento, o campionato de bertsolarismo de Iparralde pode cumprir unha función importante, e aí é onde sitúo a miña participación.

A. Arzallus. Engadirei dous ás catro raíces: TERRITORIAL. A peculiaridade desta final é moi satisfactoria. Na final de hai dous anos, o oito bertsolaris eramos de Lapurdi, ou polo menos os que viviamos en Lapurdi, e esta vez seremos sete os labortanos e un o suletino. É un certo alento, unha cor nova, e se o concepto de Xiberu-Laburdi-Baxenabar (XiLaBa) levouse especialmente ao título de Xapelketa, Joanes Etxebarria veu a darlle un verdadeiro sentido a esa lema. Joanes foi para min a maior inxección de ilusión deste Xapelketa.

CONTER. O primeiro campionato, visto desde un punto de vista, é o máis fácil. O que para os xornalistas vén na palabra de ahobado e que tiña o seu sitio na mente da xente.Para o primeiro é fácil concentrar forzas e contaminar a contorna, porque a xente sente parte desa novidade. Pero no segundo xa hai comedias e demostra máis fielmente a talla humana. É un campionato de resistencia. En canto ao número de participantes, incrementouse lixeiramente, pero aínda quedan algúns que non participaron no campionato anterior. Creo que se manterá a calidade, pero non demos grandes saltos. De face ao futuro debemos pensar en como mellorar, concentrar forzas para dar un salto cualitativo, para dar un corpo e un esqueleto máis musculoso a noso Xapelketa. Gustaríame que a xente viñese á final non só porque é a final das tres provincias e ademais da pastoral e Herri Urrats pon outra cita para viaxar a Iparralde, senón porque o programa o merece e os bertsolaris que estamos alí ofrécennos algo para gozar da tarde.

Por oficio: Bertsolarismo en Iparralde. Un lembra aos feitos que se fixeron até agora, o outro aos que aínda está por facer.

S. Outeiro. O primeiro golpe foi renovar a marcha. O feito de ver o que había fai dez anos e o que hai agora demostra que se conseguiu repor a roda e que se lle quitou o óxido.

A. Arzallus. Se o primeiro Xapelketa xera moita ilusión no grupo, dentro da Asociación de Bertsolaris de Iparralde, nos arredores... no camiño de dous anos non se estendeu moito esa forza aos arredores e a nosa estrutura mantense case en pé. Vexo a xente dalgúns territorios un pouco máis lonxe deses círculos e o núcleo non é tan forte, tan contundente e esperanzador como a imaxe que imos transmitir na final. Non creo que Xapelketa supoña unha toma de forza que ao principio poidamos imaxinar de face á organización e á esencia do noso interior.

S. Outeiro. Nestes momentos a Asociación de Amigos dos Bertsolaris de Iparralde está formada por xente moi interesante. Hai unha xeración que sempre estivo aí, Jexux Arzallus, Kepa Murua... e xente máis nova que se achegou. Aínda que as asociacións culturais sempre son inestables, temos bos traballadores. Vexo aos dous profesores que ficharon para a docencia capacitados para facer un traballo moi bo. Iso tranquilízame, espero que dentro duns anos teremos moito mellor situación.

A. Arzallus. Son pesimista da situación da linguaxe, e o bertso está subordinado a ela. Dun fío relativamente estreito pesa a pervivencia da nosa comunidade lingüística. Vexo a unha xeración que soubo canalizar os impulsos da súa loita: A fase de ideación e fortalecemento das Ikastolas, cando nacemos raíces e eu, a loita política era moito máis confusa e cálida nalgúns aspectos... aquela xeración foi a que inventou os retos aos que se enfronta a súa conciencia popular. E creo que nós chegamos nunha época máis triste ou máis escura, onde as consecuencias dos enfrontamentos anteriores están un pouco articuladas e resúltanos moi difícil atopar retos á altura da nosa época. Estamos nunha época sen rumbo, sen unha estratexia clara, e a nosa xeración carece dunhas trincheiras. Creo que o estado da lingua está a soportar de forma directa a falta de claridade desta época. É á parte dos bertsos, pero vexo o bertso moi incrustado nesa terra, e a continuación de Xapelketa tamén debería ser asumida por esa xeración...

S. Outeiro. Aínda que estou completamente de acordo con Amets, busco un aspecto positivo: afortunadamente, agora polo menos están moitas cousas nas nosas mans. Os avances que se poidan dar nos próximos anos dependerán dos nosos hábitos. Iso dá responsabilidade e que pensar, pero polo menos temos as ferramentas nas nosas mans, non estamos nunha situación tutelada.

A. Arzallus. Volvendo ao mundo do bertsolarismo, hoxe en día convertémonos/convertémosnos en Sustrai e eu, unha pequena referencia do bertsolarismo de Iparralde. Facemos bastantes actuacións ao ano e doume conta de que no campo que nos creamos cantamos no 1 de cada 10. E poida que esa sexa a medida normal, pero se iso é normal, hai outra anomalía: non fixen máis que hai catro anos en Lapurdi, Baixa Navarra e Zuberoa nos últimos dous anos. Aqueles grandes retos marcados ao principio da chapelketa, ser motor das novas prazas, seguen sendo grandes.

Traballo en prisión: Título Individual e Campionato. Até cando?

S. Outeiro. Non se cantos anos seguirei. As cousas cambian á competición e todo o mundo colócache á grella noutro sitio. Acababa de pasar o Campionato de Euskal Herria e parecíame que non estaría disposto a ir a calquera campionato que preferise naquela época. E aquí estou. É unha montaña rusa, o sentido colectivo antes mencionado tira moito, e non se pode dicir si estarei dentro de dous anos, xa veremos cal é a situación e o que me pide o corpo e a cabeza. E dentro de seis anos, e a dez... e chegará un momento no que nos pareza que o Xapelketa non necesita de nós. Entón parecerame normal deixar sitio aos demais. Pero aínda me parece moi posible que nos boten os demais antes de que nós deixemos sitio aos outros: Vexo vir a unha xeración detrás de min. O sorprendente é que a xeración que ocupou a final non é a máis nova, a que, en teoría, viña máis forte. Trátase dunha xeración que leva 25 anos vivindo no mundo da música. Entre eles vexo aos bertsolaris que son capaces de facer unha sesión mellor que nós. Aínda que preferiría estar por diante de todos, non dubido que se algún deles puxésese a gorra eu sería a primeira en alegrarme. Sería un sinal san e bo.

A. Arzallus. Prefiro saír a Xapelketa sen pensar demasiado no que vai durar esta motivación persoal colectiva, seguir o que sinto no momento. Dentro dese grupo que compartirá escenario connosco, sinto a forza de ir ou non Xapelketa: véxoos ben. É xente preocupada, próxima a ese núcleo que dixemos antes. Por unha banda o seu nivel de versos e por outro a súa implicación faime moita ilusión. Como dixen antes, xa que os demais xa estaban máis preto, a ilusión máis nova espertouma Joanes, e a miña esperanza está en toda a miña forza para seguir adiante en Iparralde e en Euskal Herria, creo que, aínda que pareza dicir moito, Euskal Herria necesita unha voz así.

Despedida.

S. Outeiro. A xente sempre queda coas finais, parece que na final todo empeza e acaba. Pero será un día máis importante que o 15 de novembro. A final será un gran día, vestirase unha txapela, esperemos que saia un bo programa... Pero o 15 de novembro haberá que seguir dando un novo paso ao traballo realizado até agora e seguir avanzando. Que a final sexa o principio e non o final.

A. Arzallus. Que sirva para estender aos poucos o ámbito do eúscaro cara a novas terras e para cultivar un pouco a terra vella, ou para demostrar que somos capaces de facelo. Porque vexo no Norte a supervivencia da comunidade lingüística nun momento crítico, e necesitamos uns días para enganarnos un pouco.