O meu tío dicía que era o traballo o que máis se facía contra a súa vontade.Dise que comer é extremadamente difícil de resistir e que as faenas que se requiren despois de comer non son fráxiles, especialmente entre as mulleres. Ouvín tamén a algúns homes ler todos os xornais correspondentes ao período das súas vacacións, mentres se desafogaban. Que alivio ía ter!

Pois ben, este ano nós pasamos a metade das vacacións polos hospitais. Eran chamas que queimaban Rusia ou Portugal, mentres que na nosa a febre abrasábanos. Descoñécese si é xerme, bacteria ou virus. A incerteza prodúcenos asfixia, pero a actitude dos traballadores, o saber para que están, a conciencia, o humor, a proximidade, o ambiente e o humor, fannos crer no esforzo que están a facer e temos a esperanza total de dar os seus froitos. Oféndense tanto como nós por non poder obter os bos resultados que se queren, e o cansazo desa impotencia é a necesidade de traballar nas costas. Humano e humano.

Coñecín a un pequeno vagabundo asturiano que en tempos de contrabando trouxera do burro de Álava e o que necesitaban pola noite e que fora experto en volver a casa, el traballaba para a familia. Non aprendeu a falar euskera, nin sequera no contrabando, pero a humildade e a cara que puña, o instinto de atraer ou seducir á xente nunca lle fixo sentirse no bando oposto entre nós. Este temperamento mantíñase en pé e esperto cando pasaba a noite traballando nas tebras e víase obrigado a levantarse temperán para ir traballar a campo ou pradaría; pola contra, os arenques (segundo as súas propias palabras) notaban rapidamente quen pasara o que non tiña que pasar a noite. Segundo el, a primeira regra do seu negocio debía ser a seguinte: “Tes que amolar ao cliente pero contentarche”. A nós non nos ensinou como se fai iso ou non acertamos a aprender.Unha

vella de Zegama, vendo que non había ninguén máis que ela, abriu a porta do carniceiro do pobo e díxolle: “Eunon, estás só? Entón geoxeo torkonaiz”. Ao diaño! Volver unha vez fóra de casa sen saber os rumores, noticias ou noticias daquel día? Nin falar! O Gaur Egun, o Telexornal e o Noticiario da Beleza Social, chegaríalle. Gustáballe a fonte de noticias interactiva, e non as historias de sempre que alguén as empuxaba ou non como un sabueso. Pero estou seguro de que, a pesar de que a carnicería marchouse, o carniceiro servise ben á vella.

Lazkao Txiki tamén me respondeu que “ser sabio é saber estar onde se foi”: hoxe na comida cos pastores do Goierri e mañá na comida do claustro de Leioa. Nin unha nin dúas, proseguían: “Sabes quen era Einstein?”. E sen tempo para contestar, detallando os detalles: “Pois Einstein ía unha vez no tren, e pedía billete o revisor. Furga nos seus petos! : “Tranquilo, viaxas todos os días no mesmo tren e sempre tes un billete. Confío en el”. Media hora máis tarde, despois de pasar o tren de arriba abaixo, ve a Einstein sacando e buscando libros, papeis, trepetas... “Pero xa che dixen que todos os días viaxas no mesmo tren e sempre cun billete e...”. “Non, non –Einstein- non me refiro a ti, necesito eu mesmo para saber onde baixar do tren!”. Iso é facer o traballo. Cando lle pedín entrevista a Lazkao Txiki, díxome: “Bo, cen veces antes que as preguntas...”. Non pasei quince bos días buscando unha pregunta que ninguén lle fixo nunca. Pero era digna dela a actitude que me mostrou durante toda a entrevista.Cada actitude e cada

sorriso que recibimos estes días, tanto no hospital de Zumarraga como no de Donostia, deunos vida. Si Olatz, Felix, Laparra, Aldama, Aitziber, Mertxe... non sei si sabedes a vosa actitude de traballo, dozura, o que cada sorriso nos cura. Son lugares estraños –afortunadamente– para nós, e cando imos nerviosos, fecheiros, angustiados, aínda que para vós sexa pouca cousa, o trato, a paciencia e a proximidade que nos destes válenos tanto como o mellor medicamento. Grazas a todos e a todas. Facédelo marabillosamente.

Nota: Aínda non sabemos como vai terminar a nosa historia, pero a quen fai o esforzo débeselle a súa e, aínda que non se poida dicir nada seguro, aínda que sexa o final, sempre lembraremos isto: o voso humor... no traballo.