Etxarritik Etxarrira arbasoen bidetik
Etxarri-Aranatz inguratzen duten basoetan barrena abiatuko gara txangoan, duela milaka urte hemen bizi ziren euskaldunek utzitako trikuharriei segika bidea urratzera. Trikuharriak altxatu orduko zaharra zen pagadia, berez dena baino misteriotsuago bihurtuko du bidelagun suertatu zaigun lainoak.
Sakanako bailararen Arakil azpi-eskualdean dago Etxarri-Aranatz, itsaso gainetik 500 metro inguruko altueran. 2.500 biztanle inguru ditu, Altsasuren atzetik bailarako bigarren populatuena da.
Herria ez da bereziki ikusgarria, baina ibilbide ugari egiteko abiapuntu ezin hobea da. Bertatik bertara dauden Aralar eta Andia mendizerrek eta baso ugariek paisaia eta ibilbide ederrak ezkutatzen dituzte, baita historiak utzitako aztarnak ere. Azken multzo horretan da trikuharrien bidea, iraganarekin eta naturarekin uztartzeko modu bikaina eta erraza, egun erdiz egiteko txango aproposa.
Oso ongi markatutako bidea da trikuharriena. Gehienetan baso itxitik joan beharko badugu ere, ez dago galtzeko inolako arriskurik, uneoro zuhaitzetan edo bide bazterretan agertuko diren seinale hori eta berdeek esango dute ibilbidearen norabide zuzena zein den. Bidegurutzeetan ere marka horiek segitzea aski da zein bide hartu behar den jakiteko. Eta noizean behin Etxarrira itzultzeko falta den distantzia adieraziko duten seinaleak ere agertuko dira.
Etxarri-Aranatzeko kanpina da bidearen abiapuntua eta helmuga, ibilbidea guztiz zirkularra baita. Kanpina herritik kilometro pare batera dago; Sakanako autobidetik sartuta.
Oinez errazago bizikletaz baino
Kanpinaren kanpoko aldean aparkaleku zabala dago, autoa uzteko toki egokia. Trikuharrien bidea oinez egiteko dago pentsatuta; txirrinduz ere egiten ahal da, baina horretarako sasoi ona eta trebezia handi samarra beharko dira, hainbatetan bidea arriskutsua eta pikua gertatzen ahal baita.
Kanpineko ataritik pista zabala ateratzen da, horixe bidearen hasiera. Lehen bi kilometroak errazak dira, noiz edo noiz autoak ere pasako dira. Bidegurutzea agertu eta pista eskuinean utzita ezkerretara joko dugu.
Izan ere, bi ibilbide egiten ahal ditugu: hamabost kilometro ingurukoa bata, hamar kilometrokoa bestea. Oraingoan lehena hartuko dugu, besteak beste, horretan hamar trikuharri ikusten ahal direlako. Ibilbiderik laburrenak hiru bat ordu hartzen ditu eta lauagoa da, baina bi trikuharri baizik ez ditu bidean.
Erromeria oihartzunak San Adrianen
Hirugarren kilometrora ailegatuta, San Adriango baseliza ikusiko dugu, pagoz eta haritzez inguratutako paraje ederra. Ekainaren 16an ospatzen dute etxarriarrek santuaren omenezko eguna, eta herritik jende andana gerturatzen da bertan egiten den erromeriarekin disfrutatzeko. Baita udalbatza ere, txistulariz lagunduta. Jana eta edana ez da faltako erromerian; banatzen den ardoarekin batera, “gingirriña” –zikiroaren bertoko aldaera– eta postrerako, ohiko “piperopilek”.
Baseliza atzean utzita gorako joera hartuko du bideak, eta lokaztuta bada are zailagoa gertatuko da igoera. 500 metrotik hasita, 959 metrora ailegatuko gara seigarren kilometroan, Irumugarrieta tontorrean. Hori da trikuharrien bidearen goia; izenak argi adierazten duen moduan tontorrak hiru guneren arteko muga egiten du: Etxarri-Aranatz, Burunda eta Ataun. Izan ere, bidearen zati handi batek Nafarroaren eta Gipuzkoaren arteko muga segituko du, etengabe mugarriek gogoraraziko diguten bezala.
Lainorik ez badago, bidean Aralar eta Andia ikusten ahal dira. Hala ere, ia bide osoa pagadi itxi batetik joanen denez, eguzkia nekez sartuko da zuhaitz garaien artean. Lainoa bada, ordea, inguru osoari itxura misteriotsu eta hainbatetan beldurgarria emanen dio.
Eta trikuharriak?
Trikuharrien bidea dela esan, eta oraindik trikuharrien aipamenik ez apenas. Laugarren kilometroan agertuko da lehena, Beitzeta, bidetik zertxobait baztertuta. Bidean dauden trikuharriak, ongi adierazita egoteaz gain, hesituta daude. Hauek guztiak Aita Barandiaranek katalogatu zituen, 50eko hamarkadan. Kasu gehienetan aztarna gutxi batzuk gelditzen dira. Denen artean hobekien kontserbatzen dena zortzigarren kilometroan dagoen Txaradigorri da.
Azken batean, trikuharriena aitzakia baino ez da txango atsegin hau egiteko, pagadi barnean denboraz eta espazioaz ahazteko. Arbasoen arrastoei segika, pixkanaka-pixkanaka bideak beherantz eginen du. Ibilbide hasieran bazter utzitako pistara itzulita, bost ordu pasata Etxarriko kanpinean gara bueltan. Lokatzez beterik, baina gustura. Salda beroaren ordua da.
Badira bi aste beste behin makroproiektuei kaleetan oposizio argi bat erakutsi geniela. Milaka eta milaka pertsona atera ginen kalera dinamika suntsitzaile honek amaitu behar duela aldarrikatzera. Bada, dirudienez horrek ez du lurraren suntsiketaren aldeko politikarietan inolako... [+]
Asian Hong Kong izan da galerarik handienak jasan dituena: %13,2 galdu du, 1997tik pairatu duen kolperik handiena. Europan, berriz, %6 eta %10 arteko galerekin abiatu dute astelehena burtsa nagusiek. Trumpek hartutako neurriak salatzeko mobilizazioak egin dituzte Europako eta... [+]
EHEk deituta, Baionan manifestazioa egin dute apirilaren 6an. Euskararentzat eta euskaldunentzat justizia eskatu dute, eta Euskararen Errepublika aldarrikatu. Hilaren 11n EHEko bi kide epaituko dituzte Baionako auzitegian desobedientzia ekintza bat egin izanagatik.
Euskal Herriko Etxebizitza Sindikatu Sozialistak deitua, milaka lagun batu dira gaur eguerdian Donostian, “etxebizitzaren negozioaren aurka” eta “etxebizitzarako eskubide unibertsalaren alde”.
Euskal Herriko Pentsiodunen Mugimenduak deitutako eta ELA, LAB, ESK, CGT, CNT, STEILAS, ETXALDE eta HIRU sindikatuek babestutako manifestazioak Bilbon, Gasteizen, Donostian eta Iruñean izan dira. Bertan, Euskadiko eta Nafarroako gobernuei eskatu diete zerga eta aurrekontu... [+]
Dozenaka auzokidek babesa agertu diote proiektuari igandean. Alde Zaharreko lokala udalaren jabetza da, eta hiru urte dira hainbat eragilek elkarlanean okupatu zutela.
Bilboko Etxarri II gaztetxearen hustuketan gertatutakoaz hitz egin du Ertzaintzaren jaurtigai baten ondorioz barrabila galdu duen 33 urteko bizilagun batek. Beste zenbait bizilagunekin zegoen han, gaztetxeko kideen elkartasunean, "modu baketsuan".
2024ko martxoan jokatu zen Realaren partidu baten atarian zauritu zen foam jaurtigai batekin, eta Donostiako ospitaleko Zaintza Intentsiboko Unitatean ingresatu zuten. Lurrean zela ostikoa jo zion ertzainak adierazi du "estropezu" egin zuela harekin.
Talvez poidamos dicir que este texto é froito dunha reunión de valoración. Con todo, as reunións de valoración deixan a miúdo o sabor de boca seco e agridoce. É unha tarde de martes sollío. 16:53. Conectamos á reunión de valoración e decidimos introducir un caramelo... [+]
