O obxectivo de cultivar a terra non é cultivar as colleitas, senón criar e perfeccionar aos seres humanos”. Estas palabras foron pronunciadas por Masanobu Fukuoka. Fukuoka, que cultivou a agricultura como vía espiritual, faleceu o pasado 16 de agosto, aos 95 anos de idade. Para moitos, supuxo unha revolución na agricultura, xa que compaxinou este oficio cunha filosofía baseada no taoísmo “a agricultura natural”. Os baserritarras que traballan en modelos alternativos afastados do modelo industrial de terras consideran que a referencia é ineludible.

Fukuoka é un dos precursores do modelo que se coñece como Permacultura. En realidade, calquera que faga agricultura ou horticultura non industrial atopará moitas das súas ideas reflectidas nos escritos do xaponés. Pero Fukuoka viviu de forma moi radical a súa relación coa natureza. Non arar nin cavar, nin utilizar fertilizantes nin pesticidas, nin quitar malas herbas, nin podar ou podar. Catro principios radicais e a dispersión de sementes para a creación de novos bosques nas montañas en bolitas de arxila (técnica nendo dango) son os trazos máis característicos do modelo de Masanobu Fukuoka.

Recolleunas en tres libros: “A revolución dun raio de palla” (en castelán A revolución dunha brizna de palla pódese conseguir gratis por Internet), “O camiño natural da terra” e “Volver á natureza”. Con todo, comezou a escribir e publicar a partir dos 60 anos. Antes, pasou toda a súa vida na granxa familiar, coñecendo a natureza e cultivando a horta.

Fukuoka naceu en 1913 na illa de Shikoku, no sur de Xapón, no seo dunha familia de agricultores. Estudou microbiología e especializouse en enfermidades das plantas. Aos 25 anos tiña un bo e seguro traballo de funcionario, pero volveu ao seu país, obrigado por un presentimento: por amizade coa terra e por necesidade dun cultivo que non esixise máis traballo do necesario.Larry

Korn, traducido do xaponés ao inglés “A revolución dunha brizna de palla”, relata no seu prólogo que Fukuoka atopou unha das claves do novo modelo no campo. “Casualmente, atopou plantas de arroz robustas nun campo abandonado durante longos anos, entre herbas fortes”. Si a natureza era capaz de facer iso, para que traballar tanto?

Fukuoka comezou a adaptar toda a súa actividade ao ritmo da natureza. Para empezar, en lugar de sementar sementes de arroz na primavera, sementalas no outono, cando caian naturalmente á terra na natureza. Non regar máis as rosquillas. Non arar terra. Non te preocupes máis por quitarche as malas herbas. No seu lugar, sementa un trevo branco en todo o campo e cobre o solo con palla de trigo ou avena. Despois de todo, esforzábase en reducir ao máximo os obstáculos á natureza no camiño entre seméntaa das sementes e a recolección das colleitas. Por outra banda, non podaba as árbores, senón que os deixaba crecer por si mesmos.A

terra, si foi cultivada no antigo molde antigo, e que dicir se se utilizou no modelo industrial, tarda máis de vinte anos en recuperarse, pero Fukuoka pensaba que a curación é posible. Non só iso, dise que no método natural pódense conseguir as colleitas que se obteñen con arada e abonos químicos, ademais de produtos máis saudables.

Secador “Nendo-dango”

As directrices de
Masanobu Fukuoka baséanse na liña do budismo Zen e o Tao Che King. Nelas é fundamental a idea de “Wu Wei”, que uns traducen “non facer” e outros “non intervir”. Do mesmo xeito que en calquera conflito, os taoístas basearíanse en “facer sen facer” a relación coa terra.

“A agricultura –escribiu Fukuoka– é unha actividade na que o agricultor ten que adaptarse á natureza. Para iso, hai que mirar á planta de arroz e escoitar as palabras que ela pronunciou. Si entendes o que che di a planta, adaptas o teu corazón ao da planta e entón coidas. A verdade é que non temos por que coidala. A planta crecerá. Nós non facemos máis que servir á natureza. (...) Non me refiro á observación da planta, xa que desta maneira converterala nun obxecto diferente a ti. É moi difícil explicalo con palabras. Por dicilo dalgunha maneira, vostede mesmo ten que transformar o arroz en planta, como suxeito que mira ata que

vostede desapareza”. A idea principal de Fukuoka é traballar de forma máis integrada coa natureza que na loita coa natureza: as plantas e os animais, incluídos os que a maioría dos ortuzeros consideramos prexudiciais, coñécenos a fondo, comprenden as súas conexións e adaptan o noso traballo a eles. Considera que a maioría dos traballos realizados polos agricultores son inútiles, laboriosos e prexudiciais para a natureza, e no seu lugar propón a mínima intervención nos procesos para que a terra dea os seus beneficios.A Masanobu

Fukuoka foi famosa en moitos lugares pola deterioración das paraxes e o reverdecimiento das zonas desmanteladas, denominado nendo dango. O segredo está en sementar as sementes envoltas en bolitas de barro.En

primeiro lugar analízase a zona que se quere vestir de bosque e recóllense as sementes de plantas adaptadas á zona. A miúdo necesítanse 100 sementes diferentes para que o ecosistema respire ben e rapidamente, por unha banda as árbores, por outro as herbas, plantas e matogueiras... Tamén se poden engadir algodón e papel para dar consistencia aos grans. Mestúranse e engádeselles aos poucos a arxila e a auga, mesturando a masa sen interrompela, ata que se recollen uns gránulos de dous ou tres centímetros de diámetro ao redor das sementes. Unha vez secados á sombra, están dispostos a ser arroxados en campos ou zonas. Os animais non os comerán, e coa seguinte choiva, comezarán a brotar cada un na súa época.

Miles de alumnos pasaron pola granxa de Masanobu Fukuoka para vestirse de agricultura natural. O vello mestre ha percorrido o mundo dando conferencias. Na vellez, Fukuoka tiña cada vez máis présa por dispersarse ao longo do mundo. Asustáballe a perda dos bosques e da biodiversidade. Dicía que había que moverse con rapidez.

Recentemente o ancián respondeu a un entrevistador: “Dígolle que para tirar os libros, que non teñan que pensar tanto. Pon o que queiras no artigo, pero pono nas últimas liñas: ‘Este diálogo non serve para nada’. Temos que sementar as bolitas de barro pronto, porque non nos queda tempo”. Pé de

foto: Na imaxe, sentado á entrada da casa Masanobu Fukuoka. El vinculaba o que el chamaba agricultura natural coa vivencia espiritual tanto como co coñecemento da natureza, pero manifestando claramente que non é necesario que a agricultura natural sexa dunha determinada maneira de pensar. A xente achegóuselle por todo o mundo para coñecer máis profundamente a construción da terra, e Fukuoka correu o mundo como orador na súa vellez. Nos últimos anos a técnica de nendo-dango –ver as bolitas na pequena imaxe– estendeuse por todas partes. Estaba seguro de que con bolitas de arxila amasada de sementes repoboaríanse de novo as zonas desecadas do Mediterráneo e moitos desertos do mundo. Fukuoka reivindicaba “non intervir” até a súa morte.

Máis información

• The Fukuoka Farming Website, unha boa fonte sen actualizar
• Entrevista de Toni Marin a Fukuoka en castelán
• Masanobu Fukuoka na Wikipedia en inglés
• Unha rica entrevista a Fukuoka en 1982 no espazo Mother Earth News
• A revolución dunha brizna de palla dispoñible gratis (PDF)
• Reportaxe sobre Masanobu Fukuokaz en YouTube
• En YouTube, os alumnos fan “nendo-dango” co mestre Fukuoka en xaponés
• En YouTube, facendo e sementando bolitas de barro en Texas, Estados Unidos