Ao comezo da lexislatura, falando do Plan Ibarretxe, vostede díxonos en Argia: “Puxemos en discusión a esencia da nación española”. Case esgotada a lexislatura, que dis?

Que a
esencia da nación española é, desgraciadamente, xenerosa e intocable. Os últimos plans do Goberno, chamados os de Ibarretxe, chocaron contra as murallas de sempre. O muro ten que ver coa concepción centralista da nación, tanto do PP como do PSOE. A que teñen as institucións do Estado, que son as que deciden en esencia. Por exemplo, a xudicatura. Todas as iniciativas impulsadas en Euskadi, a procura dun marco propio de decisión e dunha política de normalización, chocaron coa incomprensión e, sobre todo, contra a España unida e indivisible. O nacionalismo español está, por suposto, tan firme como sempre, cando goberna o PSOE, de maneira máis disimulada.

Pasamos do anuncio da consulta popular –coa folla de ruta de Ibarretxe– á campaña electoral. Que opina do sucedido?

No mesmo intento anulouse a folla de ruta para chegar á consulta popular. Con todo, para nós a iniciativa era interesante porque o esforzo superaba as portas da democracia representativa, que era un paso para traballar a democracia participativa. Para a UE é fundamental que os cidadáns sexan donos das súas decisións. É certo que a iniciativa se foi afundindo a medida que se vai unindo á realidade, que é dura, avara e complexa. Por unha banda, o Estado envorcouse na erradicación da realidade, e por outro, a actividade de ETA desatou o desconcerto da sociedade. Está claro: O Estado arruinará todo proceso que non controle e ETA non quere deixar de ser a protagonista. Non é fácil levar a cabo a resolución do conflito e o exercicio do dereito a decidir xunto coa participación cidadá.

Na CAV cumpríronse oito lexislaturas e na última década puxéronse en marcha dous procesos de paz. Que lle suxeriu?

A miña sensación é que a política nos abandonou, que se instalou a charlatanería temporal na política: a amabilidade para conseguir favores, o modelo social e económico impúxose para coselo. En Occidente, o modelo de Estado está a tocar fondo e os que ocupan o ámbito da política controlan as válvulas para que o barco non estale. En lugar de facer política, en lugar de presumir dunha política que ennoblece ao ser humano, dunha política necesaria para fortalecer as relacións entre a cidadanía, moitos cidadáns e cidadás abandonáronnos temporalmente.

A
UE traballa a tres no Goberno Vasco. O sector que vostede lidera mostrouse crítico no último congreso.

Si. Porque a nosa fidelidade á tripleta impediunos explicar claramente o perfil da UE. Necesitamos un perfil máis transparente da esquerda de Euskal Herria para que os electores de esquerda sexan conscientes de que somos da esquerda e traballamos para as súas necesidades. A alianza co PNV quitounos a potencialidade...

(...)

Máis aínda: A presenza do PNV no Goberno desde o inicio da era democrática non nos axuda. A existencia de ETA, por outra banda. O PSE-EE é unha sucursal para aplicar a política do PSOE e de Madrid e o PP foise ao monte. Todo iso restou capacidade ás forzas da esquerda. A esquerda ten que promover o afán de loita e a confrontación. Ademais, si a todo isto engadimos a crise económica, que podemos facer no Goberno? A nosa liña sinalou no Congreso Xeral que hai que deixar moi claro aos cidadáns onde estamos. Nós non podemos analizar como se deben paliar as perdas dos poderes empresariais, senón que temos que defender o emprego e a dignidade de cada traballador. Este é o fundamento da reflexión do sector crítico.

Vostede diferencia a política de Ibarretxe e a do PNV?

A
sensación que teño é que Ibarretxe levou ao partido máis aló do que moitos directivos do seu PNV querían. Ibarretxe impuxo unha velocidade superior á que moitos dos seus militantes pretendían. Agora é de novo candidato con todos os méritos, pero con máis dunha dor de cabeza que a súa xente.

Da
consulta popular ás eleccións e a sociedade en sopor.

A sociedade está, sobre todo, mesturada.

O candidato a lehendakari,
Patxi López, apostou por "impulsar o eúscaro, pero sen caer na parcialidad".

A súa iniciativa foi totalmente electoral, e outros responderon a ela. De todos os xeitos, o PSE tivo catro anos para reforzar a política do eúscaro actual, xa que o eúscaro está minorizado respecto ao castelán. Tivo a oportunidade de non facer unha política partidista na lexislatura, senón pór en práctica o eúscaro como lingua oficial deste pobo.

Tamén se referiu
a unha política plural e democrática para o eúscaro.

Estes eventos explican como é un mesmo. Si compareceu como fixo Patxi López, fíxoo para explicar o perfil basquista do Partido Socialista, pero sobre todo porque é consciente de que para a maioría da sociedade vasca, e especialmente para a esquerda, non son forzas baskistas. Si utilizas tanto tempo e forza para reivindicar o que queres ser é porque tes problemas. O PSE non tería que facelo si a súa iniciativa política fose comprometida con este pobo e cos valores de esquerdas. Ninguén ten por que ser baskista para defender o eúscaro.

Cre vostede que o falante vasco discrimina unha soa lingua castelá?

Dicir que o que non sabe eúscaro está discriminado é non coñecer a realidade e negala. Polo demais, négase que neste pobo realícense maiores esforzos para que todos os cidadáns utilicen o eúscaro, é dicir, négaselles o dereito a expresarse na súa propia lingua. Si no Estatuto de Autonomía que defenden o PSOE e o PP o eúscaro aparece como a lingua oficial deste pobo, de verdade, eles e todos os demais temos que traballar para que os cidadáns deste país coñezan a súa lingua. Esta polémica é estéril.

Javier Madrazo rexeitou a reforma dos modelos lingüísticos de EA e do Goberno Vasco porque forma parte do “imaxinario nacionalista”. Que opinas?

A iniciativa consta de dous compoñentes. Unha, é a forma de partir, é boa, pero non está definido o punto de acceso, á iniciativa fáltalle concretar a interacción coas asociacións de pais e sindicatos, entre outras cousas. É dicir, mentres tanto hai que traballar. En canto ao ideario ou ao imaxinario... eu creo na vontade da xente. É dicir, os que estudamos na escola pública de post-franquismo non recibimos nin rastro do franquismo. Moitas veces preocupámonos demasiado polos imaxinarios colectivos. A min a palabra Euskal Herria non me produce feridas, ao contrario, encántame. Non me desbaste ver a Euskal Herria como nación, non o entendo doutra maneira.

Como che gustaría que se fixese a próxima lexislatura?

Non
sei o que fará a UE, pero si o que eu quixese facer. A UE debe tomarse os compromisos en serio e esquecer as quinielas electorais. É dicir, temos que explicar moi ben o que somos, o que queremos facer e o que queremos substituír. As alianzas hai que explicalas con claridade: hai que explicar ao elector en dez minutos o que fixemos e o que imos facer a partir de agora.

É factible a coalición EB-Aralar?

Sempre fun partidario de unir á esquerda vasca na política interna e externa. A esquerda vasca ten capacidade se somos capaces de elixir as características que a unen. Eu defendín con ilusión o acordo anterior con Aralar. Evidentemente, houbo altibaixos e reproches mutuos, pero eu insisto na necesidade de traballar para volver lograr un acordo. O acordo non debe ter un compoñente táctico, senón estratéxico. Creo na unidade estratéxica da esquerda vasca e non nos cálculos tácticos para saír mellor nas eleccións. É posible a

confluencia da esquerda vasca e un acordo electoral eficaz. Con Aralar, así como con outras liñas da esquerda abertzale. Con Zutik, por exemplo. Ademais, non temos por que estar no Goberno. No Goberno demostramos a nosa capacidade de xestión. Neste momento, dentro do propio Goberno, as pulsións do PNV e doutros partidos non permiten conquistar un territorio máis amplo da esquerda. Ao contrario, debemos traballar e reforzar as formulacións da esquerda de face ao futuro. Si a UE non ve un fondo nas propostas da nosa liña, iso valorarano os electores. En calquera caso, o sector crítico tratará de conformar un programa sobre estas teses.

É posible mirar onde?

Eu miro o camiño que abriu o LCR no Estado francés. LCR está a impulsar a creación dun novo partido anticapitalista. A esquerda e a dereita son diferentes na concepción do mundo. A dereita sostén o sistema capitalista que é a base do mundo actual, e a esquerda non debe servir para “mellorar” o capitalismo ou para adornar con capas de pintura a grave situación. A esquerda ten que arremeter contra o sistema, en Euskadi hai iniciativas enérxicas para a organización da esquerda anticapitalista. O partido

que se está construíndo en Francia é interesante, están ilusionados porque viven con dignidade o carácter de esquerdas. Na época na que se fala da crise ideolóxica, as desigualdades sociais son cada vez maiores. Hai un sistema que pisa a moitas persoas, mentres que outras moitas viven moi ben. En Euskadi, a esquerda tamén ten sentido. Aos que nos consideramos de esquerda correspóndenos traballar nesa dirección, si non, a esquerda non se fortalecerá, senón que se debilitará máis.

Coñece vostede ao xefe da LCR, Olivier Besancenot?

Si, temos relación, somos contemporáneos. A min resúltame envexable a súa iniciativa, aínda que son consciente de que estamos culturalmente lonxe. Con todo, gran parte da súa reflexión é moi útil para aglutinar aos sectores frustrados da esquerda. É dicir, a esquerda anticapitalista, xunto á cidadanía, non ten que hipotecar a súa liña de traballo a cambio de beneficios que poidan saír a curto prazo.