Fóisenos outro grande da nosa cultura, José Luís Zumeta. Aos da nosa xeración, outro que nos enriqueceu a nosa capacidade de mocidade e de mocidade. En Usurbil tiñamos un grupo de creadores impresionante: O propio José Luís, Alejandro Tapia, Jesús e os irmáns Joxanton Artze. Aprendemos con eles na arte, pero sobre todo entre vivir. Aprendemos deles por obra, palabra e acción. O seu traballo, a súa elaboración, a súa acción e a súa execución, todo o aprendemos. Sabíase como ser un mestre e un amigo de todos. Obra mestra.

Non esquecerei enseguida como cando Zumeta estaba a facer a gran imaxe cerámica da parte traseira da parede principal da praza de rebote, os nenos visitábannos. Data de 1973. Foi un traballo de meses, e non entendiamos ben o que era ese trío de vivas cores que se estendeu polo solo; creou unha chea de historias entre a cidadanía. Despois, cando a obra de 144 metros cadrados levantouse, fíxonos calar. Non é necesario enmudecimiento, porque non hai palabras para expresalo. Esta obra xigantesca transformou o muro do rebote en bisagra e uniu a praza de rebote coñecida como Goiko Praza e a nova praza que se construíu aos seus pés. Na actualidade chámase Mikel Laboa Praza e foi deseñado polo propio Zumeta. A praza nova estaba ocupada por suntuosas galerías de ferro, entre as que se atopaba un longo tobogán de dous vultos. A propia forma desta praza é tamén unha obra de arte impresionante.

Na praza hai unhas poucas árbores, pero non calquera, moi ben elixidos. O Tezo (Taxus baccata “Fastigiata”), un das árbores máis representativas da nosa cultura e que lembra a importancia que tiveron os aguantes á hora de construír este núcleo urbano uns séculos antes. Fresno (Fraxinus excelsior) árbore sacra que nos dá pasto, madeira e protección. Ginkgo (neto de Ginkgo), unha árbore exótica pero á vez ornamental, historicamente significativo, cunha forma que se fai á cabeza de botánicos, arquitectos e xardineiros. Tamén hai un colgante de bidueiro (péndulo Betula) na praza, un segundo tamén, pero molestaba aos veciños da casa veciña e aos poucos matáronlle. Cando se construíu a praza había tamén un arce de folla vermella afiado (Acer platanoides “Crimson King”), pero nunca se someteu ás súas condicións e, pola súa escasa figura, foi xulgado e expulsado. Para a vergoña de todos os usurbildarras, os buracos ou alcorques destes últimos están aí buxán e este ano fíxose unha poda sen sentido.

Coa restauración da contorna da praza (2012-2014), plantáronse manzanos (Malus “Evereste”) que completaron esta serie de árbores modélicas. Estes manzanos especiais teñen unha floración impresionante, e cando caen as follas, toda a árbore queda cuberto dunha pequena mazá vermella até a primavera. Estes manzanos completan as cores da inmensa obra que nos deixou Zumeta. Fóisenos cos manzanos en flor.