A pesar de ser unha especie de árbore, de feito é terrible. Existen innumerables razóns para o seu recoñecemento. Á beira da casa, no atrio e no galiñeiro, é frecuente observalo. Santi Onaindia recolleuno perfectamente no chamado “Zugaitz artean” dos poemas que describían o seu caserío. Mellor dito, víase con frecuencia. A nosa presunción de superioridade desprézanos o saber das plantas dos anteriores e cada vez somos máis apantallados, e nótaselle na contorna da casa. Con todo, nesta bonita época que estamos a vivir, observo que esa árbore nos vén de volta, sente a súa necesidade.

Quixémolo na contorna da casa, porque é moi apropiado para moitas cousas. El escorrenta a serpes, ladróns e gendilaje. Colocábase xunto ao vestíbulo para escorrentar ás serpes, á entrada do cortello e debaixo do gando. O jendilaje está claro: ponche un rápido diante da porta.

É a planta que adoramos. Para conseguir o seu bo efecto no solsticio de verán, colocábase nas portas e a súa flor chámase “san juan lili” en Roncal. En Galicia chámaselle “bieiteiro” ou “bendito”. Críase que a súa copa era a casa dos trasgos e inxixos e, como eles tamén eran os nosos amigos, hai que coidar as ramas. Non se cortaba en todo momento as súas ramificacións, antes había que pedirlle desculpas e permiso. A súa madeira utilízase para fabricar xoguetes, chifres, etc. En Alemaña era habitual quitar o chapeu diante del para despedir á deusa Holda (A Bela) que vive nela; Holda, sabia e chea de bondade, axuda ás mulleres na fertilidade, o embarazo e o parto. Tamén teñen un devandito: “Vor dean Holunder soll man dean Hut abnehmen”, hai que emanciparse diante del.

É frecuente en casas abandonadas. O seu gran é moi doce e é amada polos paxaros. Tamén reproducen eles, comendo a pulpa do froito e distribuíndo a semente en cuñas; sementan novas árbores que alimentarán aos seus descendentes. Para nós tamén é un delicioso comestible, con abundante marmelada, reximenta, confitura, etc. Tamén bebidas fráxiles e bagazos. Coas súas flores laras, que ofrecen unha festa danzante para numerosas abellas e polinizadores, créase unha sorprendente bebida espumosa e utilízase para condimentar outras bebidas como a sidra.

É unha impresionante herba medicinal: flor, pel, froito… Que non está composta! Utilízase para combater todo tipo de doenzas.

Mesmo para escorrentar ao topo é bo introducir as súas ramas nos terreos que o circula.

Quen será?