Fontes

Para completar este calendario de anualidades, como se dixo, contamos coa hemeroteca de Dantzan como fonte imprescindible de información e doutros medios de comunicación: Berria, Euskaldunon Egunkaria e Argia, entre outros. Tamén nos cuestionamos noutras publicacións como Aitzina Pika de Jean Mixel Bedaxagar e Lles mascarades souletines de George Herelle, en varios folletos das pastorais de Zuberoa, no libro Maskaradak editado pola asociación Sü Azia, nas revistas Dantzariak, neste artigo de Kepa Fernandez Bizkaia.eus.

Ao facer este anuario chamáronnos a atención varias cousas e tamén as compartiremos convosco un pouco máis abaixo, pero primeiro tedes a lista dos organizadores das mascaradas de Zuberoa, ano tras ano.

Anuario das mascaradas

Ocos

Aínda que conseguimos recompilar moitos datos interesantes, déstesvos conta de que a lista está chea de baleiros. Hai dúas razóns principais para iso. Por unha banda, pode ser que ese ano non houbo mascarada, ou por outro, que non puidemos obter información detallada sobre ese ano e que non sabemos si houbo mascarada. Por tanto, a primeira petición aos amigos que podedes ter máis información, axudaravos a completar a lista?

Anos sen mascarada

As lagoas —pero sabendo que poden condicionar as nosas consecuencias— chamáronnos a atención dun golpe de ollo varias cuestións.Canto máis nos remontamos no tempo, máis difícil foinos obter a información correcta. Por iso non temos claro si nos anos nos que aparecen buxán houbo mascaradas ou non. Con todo, grazas aos artigos de Allande Sokarros, Thierry Truffaut e Kepa Fernández Larrinoa, puidemos comprobar, por exemplo, que nos anos 1988 e 1990 non existiron mascaradas e do libro de François Fourquet dedúcese que non se fixeron probablemente en 1986, xa que nunha lista de mascaradas da época saltaba a daquel ano. No resto das datas non puidemos comprobar se houbo entroido en Zuberoa. As pausas da época das Dúas Guerras Mundiais (1914-1918 e 1939-1945) son fáciles de explicar. Por outra banda, tamén nos pareceu digno de mención o que di François Fourquet no seu libro: "Après 1959, plusieurs années s'écoulent sans qu'on voie une seule mascardans toute a Soûle. A tradition paraît définitivement éteinte". É dicir, a partir da década de 1960 os habitantes de Zuberoa apenas puideron montar mascaradas regularmente.

Percorrido irregular

Podemos pensar, por tanto, que a razón de moitos outros baleiros das outras décadas do século XX pode ser a mesma, as dificultades de dar forma ás mascaradas. De feito, da fotografía que nos mostra o calendario(incompleto) pódese deducir que as mascaradas foron organizadas en grupos en diferentes épocas do século pasado. Un pobo renovaba os seus costumes, animaba aos mozos doutros pobos e cobraba forza o entroido —II. Despois da Guerra Mundial, por exemplo—. Tanto, que nun mesmo ano 2, 3 ou mesmo 5 pobos monten os seus mascaradas á vez (2 mascaradas nun mesmo ano: 1906, 1920, 1913, 1923, 1925, 1928, 1930, 1933, 1946, 1952, 1979 e 1992. 3 mascaradas no mesmo ano: 1947. 5 mascaradas no mesmo ano: 1925), pero uns anos despois a iniciativa perdera forza e pasaban varios anos ata que o ciclo se renovaba, correndo o risco de perderse.

Neste sentido é significativo que as mascaradas de 1974 organizásense pola asociación Zohardia de Zuberoa, con bailaríns e artistas locais, co obxectivo de dar un empuxón aos entroidos máis débiles.

Reactivación

Aínda que nos últimos tempos mencionouse máis dunha vez se o futuro das mascaradas pode estar en perigo, segundo este anuario pódese concluír que a partir de 1980 as mascaradas viven a súa época máis estable nos últimos 120 anos. Durante as catro décadas, os mozos zuberotarras conseguiron reunir en 35 ocasións bastantes persoas para montar mascaradas e cando se produciron problemas, como en 2012, cando se correu o risco de que as mascaradas cancelásense durante dous anos consecutivos, tiveron solucións enxeñosas. Ese ano, ante o risco de que a mascarada de Santagrazi suspendésese por segundo ano consecutivo, os ex alumnos das ikastolas de Zuberoa fixéronse cargo da montaxe de mascaradas en poucas semanas. Todos eles foron vascos ese ano e a súa decisión deixa clara a importancia de dar continuidade á corda das mascaradas para estes mozos de Zuberoa.

Pioneiros en pioneiros

Unha das primeiras tentacións tras chegar a unha lista destas características é ver que pobo deu máis mascaradas. A vós pasouvos? Pois a nós si. Por tanto, desde a localidade con menos mascaradas segundo a lista, a orde sería o seguinte: Astüe (1), Etxebarre (1), Maule (1), Ozazu-Zühara (1), Sarrikota-gaina (1), Aloze (2), Idauze-Mendi (2), Montori (2), Lexantzü (2), Santagrazi (2), Altzürükü con 12! ! Non cho perdas, pois, en Altzürükü 12. Mascaradas desde o 9 de febreiro!