Moita xente sorprendeuse das formas e risas do ministro do Interior francés: “Non vou enviar CRS contra xente que traballa. As persoas que traballan non se poden considerar como criminais”. Un goberno que utiliza un nivel de represión moi forte contra os movementos sociais ha permitido bloquear as principais autoestradas e camiños. Non di case nada que sexa queimada a SARM de Narbonn (Seguridade Social Agraria) ou unha sede da DREAL de Carcasonne (Rama Ministerio de Medio Ambiente). Non di moito dos estiércoles, xurros, muíños, plásticos e outros residuos que se verteron nas cidades da dereita esquerda...

Para uns a madeira e para outros a impunidade?

Para a prensa, estas son as principais causas destas accións:

• Os campesiños quéixanse de que se lles aplican normas e de que non poden competir nas mesmas condicións con outros agricultores do mundo (e ás veces da Unión Europea).
• Quéixanse de que os prezos das materias primas son demasiado altos e de que os prezos de venda son moi baixos.
• Quéixanse de que o pacto como o Mercosur vailles a crear dificultades.
• Tamén se queixan de que teñen que facer un traballo administrativo sobrio, de que os controis son constantes...
• Quéixanse de que non se lles permite facer o seu oficio “tranquilo” (algúns cren que non se lles permite utilizar os transxénicos, pesticidas, etc. que lles gustaría).

Todas estas razóns teñen unha relación coa competitividade. Está moi interiorizado que a función do “cultivo francés” é a alimentación do mundo. A estatua francesa e a FNSEA [Fédération nationale deas syndicats d'exploitants agricoles] sempre estiveron orgullosas de vender produtos franceses no comercio mundial... Este pensamento é o que nos últimos 70 anos o sindicato FNSEA repite sen esgotar e meteuse na cabeza. A venda da alimentación nos mercados mundiais considérase básica na FNSEA, no Goberno francés e na Unión Europea en xeral. A convicción de que o mercado e a competitividade solucionarán todos os problemas está moi arraigada na sociedade, especialmente nos responsables económicos e políticos.

O principal problema que pon de manifesto este movemento é o baixo nivel de beneficio dos campesiños.

En xeral, as curmás mensuais dos agricultores son moi modestas, especialmente si compárase co número de traballos. Os produtores de vacún ou ovino traballan a miúdo 60-70 racións semanais, a cambio dunha ganancia inferior ao SMIC [salaire minimum de croissance; equivalente ao Salario Mínimo Interprofesional Sur] (ao redor de 1 400 € ao mes, a 35 puntos por semana)...

Pero as realidades son moi diferentes. Podería servir a Arnaud Rousseau, o presidente da FNSEA, presidente de 700 hectáreas de cerealista, para investigar que mes deixoulle o premio...

A FNSEA é o sindicato agrario con máis forza do Estado francés. Para definilo en palabras curtas, este sindicato, moi corporativista (considera que só poden ser os agricultores os que decidan en materia agraria), di que todos os modelos de cultivo poden convivir entre si. O agricultor para a FNSEA é un empresario. A súa función é producir de forma competitiva unha materia prima estandarizada que logo a industria transforme e vende nos mercados para que sexa en Europa ou no mundo. Para gañar en competitividade é necesario aproveitar e desenvolver todas as novas tecnoloxías (pesticidas, transxénicos, automatización, robótica, etc.). As consecuencias desta lóxica son coñecidas: máis aló da granxa, o envelenamento de auga, terra e comida pola intensificación da produción, a destrución da paisaxe e a biodiversidade... Todo iso con subvencións da PAC da Unión Europea. O sistema de compartición destes fondos públicos (maior facenda = máis subvencións) ten efectos moi graves e prexudiciais, como é a desaparición das leiras ttipi e mediana. Non é certo que todos os modelos poidan convivir: adoptando factores de produción de cultivos intensivos ou industriais (terra, diñeiro público e mercados) desfai o cultivo popular e sostible.

Arnaud Rousseau, ademais de liderar a FNSEA, é o presidente da multinacional de produción de aceite e proteína AVRIL. No ano 2022 os ingresos desta empresa no estado francés foron superiores á subvención da PAC (9 000 millóns de euros)... Que hai que entender cando un sindicato agrario nomea presidente a unha persoa así?

Este sindicato asumiu co goberno a “xestión” do cultivo no estado francés durante as últimas 6-7 décadas (primeiros ministros, ministros de cultivo, prefets, etc.), sempre coa axuda do lobby agro-industrial. O Goberno non é un problema para a FNSEA; sempre foi capaz de impor a súa propia concepción. Exercicio sinxelo, vendo a concepción que a economía liberal ha imposto tamén sobre a alimentación nas institucións públicas... E non é de estrañar que a paralización do movemento de atascos sexa negociada directamente entre a FNSEA e o goberno francés

A situación actual dos agricultores é consecuencia directa da política agraria durante estas longas décadas: a FNSEA orienta e aplica ao Goberno. Así hai que entender que o goberno abandone a política de tipificación do uso de pesticidas. En materia de pesticidas, a FNSEA conta con outro aliado: o síncrata coordination rurale (creado en 1992 por un grupo de desprazados da FNSEA, queixándose coa forma de negociar a reforma da PAC), que a miúdo aparece relacionado co extremo dereito.

Coa entrada en movemento de Confédération paysanne (ELB no País Vasco Norte) aparece como un problema xeneralizado a falta de beneficio dos campesiños. A primeira acción da OCDE (bloqueo do porto de Baiona) sinalaba claramente que o principal problema non é un asunto normativo ou normativo, senón que a alimentación sexa considerada como calquera outra mercadoría mundial...

En definitiva, esta crise é un indicador do fracaso de todo un sistema de cultivo e alimentación. Un sistema incapaz de facer que os seus campesiños vivan dignamente non pode perdurar, sobre todo porque non ten capacidade para asumir novas xeracións.

Que queremos?

• Un sistema industrial de produción e distribución de alimentos sen cultivar, dixitalizado? Unha alimentación industrializada e aséptica que siga destruíndo recursos ambientais? Algúns acertos optan por esta opción.
• Un modelo de cultivo ligado ao territorio que coida os recursos escasos, a paisaxe e a biodiversidade con granxas illadas, zonas rurais vivas, produción de comida de calidade? Pódese pensar que a maioría dos campesiños e da xente queren ir disto.

Relátase que os tempos de crises son o momento de pór as cousas encima da mesa. Xa é hora de revisar todo o sistema de alimentación e cultivo para cambialo de paradigma. É hora de que as forzas políticas, a sociedade, os actores económicos traballen con pragmatismo o camiño dunha agricultura popular e sostible!

Iker Elosegi, coordinador da Cámara de Agricultura do País Vasco.