O Observatorio presentou o informe Dereitos Lingüísticos en Euskal Herria en 2022. A partir das vivencias que os cidadáns lle transmitimos, cada ano ofrécenos unha fotografía sobre os dereitos lingüísticos e, a través dela, está a demostrarse que no día a día limítallenos e dificulta o dereito a vivir comodamente en eúscaro. Queda documentada, unha vez máis, a dificultade para expresarse en eúscaro, tanto oralmente como por escrito, en todo tipo de servizos e actividades, así como no ámbito laboral e nas relacións de consumo.

O informe organízase por seccións e, a través de numerosos exemplos, realízase unha lectura xeral das Administracións dos Estados e das Comunidades Autónomas, dos Concellos e Casas Consistoriais, de Sanidade, Educación, Seguridade e Interior. Xunto a eles, danse a coñecer as violacións e aplausos na cultura, o lecer e o deporte. Por último, o Observatorio tamén atende ao ámbito socioeconómico.

En canto ás variables máis significativas do espazo socioeconómico, cabe destacar que a normativa do País Vasco Norte e Navarra non recolle referencias ou requisitos lingüísticos mínimos nin paisaxísticos nin de atención. Con todo, na Comunidade Autónoma do País Vasco, os servizos de interese xeral con obrigacións legais son obxecto de numerosas infraccións, tal e como se recolle no informe. Os provedores e comercializadores de enerxía, as empresas de telecomunicacións, as empresas financeiras e de seguros, as empresas de transporte ou os grandes establecementos abertos ao público para a venda de produtos ou a prestación de servizos vulneran con frecuencia os dereitos lingüísticos dos cidadáns. E iso, ademais, non ten consecuencias legais. Pode ter outras consecuencias, por exemplo, na imaxe que os cidadáns teñen destas empresas e, por suposto, nas percepcións sobre a utilidade do eúscaro.

Os servizos profesionais, a hostalaría e moitos outros negocios ignoran a presenza e atención do eúscaro, pero a oferta en linguas estranxeiras é notable. Tamén son moi escasas as informacións aos clientes, facturas, tickets, etc. con presenza en eúscaro. Nos centros comerciais e no caso das grandes cadeas, por exemplo, aínda que se produciron algúns avances nos casos nos que a lei o obriga, nos carteis en xeral, nas contratacións de atención ao cliente ou nos servizos telemáticos e outras informacións, o eúscaro non ten o recoñecemento axeitado e, como xa se dixo, moitos dos que teñen obrigacións legais na CAPV tampouco o teñen en conta ou non atrévense máis aló desas obrigacións.

De face ao futuro, que podemos facer para mellorar a situación? Como subliñamos moitas veces, cada un ten as súas propias funcións. En primeiro lugar, as administracións teñen que pór ao cidadán que quere utilizar o eúscaro dunha maneira cómoda e tranquila no centro, garantir a mellora e aplicación da escasa normativa existente, e o incumprimento da normativa tería que ter consecuencias, como adoita ocorrer cando non cumprimos calquera outra normativa, pola contra seguiremos igual dentro de vinte anos. En segundo lugar, as empresas, os comercios e todo tipo de entidades deben actuar con responsabilidade, xa que a responsabilidade lingüística forma parte da responsabilidade social das empresas. En terceiro lugar, hai que interpelar aos sindicatos para que nos convenios propoñan e apliquen medidas para mellorar a situación. Os cidadáns, como usuarios e clientes dos servizos, debemos esixir ás empresas a responsabilidade polos dereitos lingüísticos e, por último, está nas nosas mans aproveitar ferramentas como o Observatorio, se cremos que se vulneran os nosos dereitos, para mellorar e incidir na situación.

Rober Gutiérrez, director da Asociación Bai Euskarari