O Ministerio para a Transición Ecolóxica de España adxudicou á multinacional Geoalcali, filial da empresa australiana Highfiels Resources, o proxecto mineiro de extracción da potasa entre Navarra e Zaragoza, que, segundo diversas fontes, sería o máis grande do País Vasco e do Estado español, xunto ao encoro da Esa. A potasa adoita utilizarse para producir fertilizante e pesticida.

As reaccións foron inmediatas, e en contra delas pronunciáronse diversos partidos, axentes sociais e grupos ecoloxistas. Ekologistak Martxan denunciou que desde que se presentou o proxecto hai case unha década, a empresa só púxose en marcha facilidades para levalo adiante, “no canto de botalo atrás desde o principio”.

O proxecto Muga foi obxecto de varias alegacións institucionais desde 2015, como o Goberno de Navarra ou a Confederación Hidrográfica do Ebro (CHE), pero en 2019 obtivo a autorización ambiental do Geoalcali e a partir de aí pór o camiño aínda máis fácil para comezar coa explotación. O CHE informa o Público de que se o proxecto foi aprobado será polo cumprimento das advertencias ambientais realizadas polas institucións.

Pero os ecoloxistas e os expertos na materia non están tan seguros. A mina tería unha anchura total de 1.700 hectáreas e unha profundidade de 600 metros, e os residuos xerados suporían un gran problema para os mineiros, segundo as fontes. Cales son os riscos do proxecto Muga?

Monte salino de 57 metros

Sustrai Erakuntza enumera algunhas delas nun informe publicado en 2020, tendo en conta a experiencia anterior en Erreniega. Neste lugar, aínda se detecta a herdanza de Potasas de Navarra, xa que os vertedoiros e pozos permanecen sen rehabilitar e están mal pechos, o que provoca que a contaminación chegue até o río Arga. Ademais, a terra afúndese a miúdo e tamén se producen terremotos.

No caso do proxecto Muga, o dano será maior debido ás dimensións da propia mina. Sustrai explicou que o pico dos residuos de sal xerados na extracción da potasa podería ser de polo menos 57 metros –13 millóns de metros cúbicos–, aínda que probablemente sexa moito maior, xa que a técnica de reintroducción do sal non é viable na súa opinión.

En 25 anos preténdese extraer 6,3 millóns de toneladas de material enterrado cada ano, para o que se necesitarían máis de 1.000 camións ao día, segundo o informe. Ademais, necesítase unha gran cantidade de auga para a extracción, que sería extraída do encoro de Yesa.

Precisamente, a proximidade do encoro de Yesa é un dos motivos que máis preocupan, xa que as galerías da mina están a menos dun quilómetro de distancia. Nestas galerías o sal se derrite cando entra e iso xera máis auga, “esta reacción en cadea fará moi difícil o problema para parar”.

Sustrai lembra neste documento que a contorna do encoro de Yesa é moi inestable e cunha alta actividade sísmica: “Poden producirse gretas, afundimentos, arañazos e outros efectos nocivos, tanto na mina como no propio encoro”.