O incógnito episodio dunha historia marcada na historia dos sacerdotes antifranquistas en Euskal Herria revelouse a través dun testemuño recolleito en torno ao documental Sacerdote Cárcere. Descobren como se frustrou o intento de escapada no cárcere sacerdotal de Zamora en 1971, expresado polo sacerdote represaliado Nicanor Acosta, que foi o xefe do Partido Comunista Español, Santiago Carrillo, quen supostamente denunciou á policía a construción do túnel de saída do cárcere, segundo este testemuño.

O cárcere sacerdotal de Zamora foi fundada en 1968 entre a Igrexa e o Estado para encarcerar aos sacerdotes, en gran medida vascos, condenados por cuestións políticas. En total, 52 sacerdotes foron recluídos naquel edificio até o seu peche en 1976. O documental Apaiz Kartzela, dirixido por Oier Arantzabal, David Pallerés e Ritxi Lizartza, recolle a súa historia e vivencias.

O documental percorreu un longo percorrido desde a súa presentación en abril de 2021 no Festival de Cine e Dereitos Humanos de San Sebastián. Presentárono en moitos lugares, mesmo fóra de Euskal Herria. Precisamente hai aproximadamente un ano en Galicia, nunha desas xiras de presentación, Lizartza, o ex bertsolari e prisioneiro de Zamora, Xabier Amuriza, e o xornalista e ex-abade Juan Mari Arregi, obtiveron a información proporcionada por Acosta. E a continuación recolleron o testemuño completo nunha entrevista con Amuriza.

O contido desta entrevista foi presentado este xoves nunha rolda de prensa celebrada no Kafe Antzokia de Bilbao.

Declaración de Santiago Carrillo

Nicanor Acosta Alonso, fillo dunha humilde familia galega, era sacerdote da Igrexa de San Jorge dA Coruña en 1969, tras ser encarcerado en Zamora por loitar contra o franquismo. Ao saír de alí seguiu defendendo ideas progresistas e, por exemplo, foi unha das caras máis coñecidas do movemento M-15 nas rúas dA Coruña.

Na entrevista confesa a Amuriza que sente culpable. En 1971 saíu do cárcere de Zamora pouco antes de finalizar o túnel de Acosta e pronto se apuntou ao partido comunista español (PCE). O responsable da zona dA Coruña, Santiago Álvarez, informou da fuga unhas semanas antes: “Pedinlle que o partido colaborase na fuxida”, di o ex cura. Acostacosta pió ao partido a refuxiarse nos convictos, pero case seguro que iso provocou que os policías atopasen un túnel de 20 metros e frustrasen a fuga.

Acosta lembra que naquela época o PCE estaba ilegalizado e que o líder era Santiago Carrillo. Este sabía todo o que falara nas reunións clandestinas do comité executivo de Madrid, a pesar de estar no exilio de París. E nese momento o entrevistado fai unha expresión sorprendente: “Foi el, porque el díxome”.

Para confirmalo, Acosta conta o paso que viviu cando, despois de moitos anos, atopouse con Carrillo na presentación dun libro: “Recordo que ao saír da biblioteca púxose ao meu lado e díxome: ‘Nicanor, eu fun quen deu á Gobernnación a comunicación sobre o túnel do cárcere de Zamora’. Iso díxomo persoalmente”.

As súas palabras quedaron “cravadas no corazón” ao ex cura, polo que até agora non o comunicou. Pero Acosta cre que Carrillo denunciou a fuxida porque tiña “o desexo” de legalizar ao partido: “Para el os sacerdotes non debían ser protagonistas da loita pola democracia, senón traballadores”.

Sobre a autenticidade do testemuño

Os sacerdotes vascos que prepararon a escapada explicaron con frecuencia que a policía non atopou o túnel por sorpresa, senón por unha denuncia: “Foron directamente”, di o ex sacerdote Josu Naberan que preparou a fuga desde o principio nesta entrevista.

Arregi explicou a ARGIA que trataron de demostrar a autenticidade do testemuño de Acosta: “Realizamos moitas xestións nos arquivos penais, no Goberno de España, mesmo dentro do PCE. Eu estiven con Martín Vila, porque tivo relación política con Carrillo pola legalización do partido”, di o xornalista. Pero oficialmente non souberon nada máis sobre este episodio da fuga. Por iso deciden facer pública a entrevista a Acosta.

“Pode haber xente que pensa que todo isto é un invento seu…”, dille Amuriza ao entrevistado ao final: “Creo que Santa Teresa dicía: a humildade é verdade. Eu non teño por que ocultar a verdade e vou con ela até o final da terra”.