Antes de chegar a Artea, dedicábase a bordar huipils e empoderar ás mulleres en comunidades k’iche’.Este xefe contounos que un día, cando estaba no trocha, deuse conta de que o que ensinaba ás mulleres non correspondía co que el facía en casa.

Reflexión. É fácil construír un discurso redondo, pero iso non ten valor se non vai da man das accións. O novo activismo debe FACER, trenzar a retórica coa praxe. Sempre tendo en conta que a acción é máis complexa e arriscada que a disolución.

* * * *

Cruzamos a fronteira cunha muller guinea e o seu fillo autista. Xunto a eles van outros migrantes. Acaban de cruzar o estreito en patera, unha viaxe coa peaxe da violación. Axudamos a cruzar as fronteiras ilegalmente, de forma solidaria, da mellor maneira que sabemos. Chamámola Axencia de Viaxes, ironicamente.

Reflexións. Baga: Por que os brancos europeos podemos viaxar con normalidade a África e os africanos a Europa en patera? Biga: desobedecemos ao sistema, obedecemos aos dereitos humanos. Higa: mentres non poidamos corrixir a terrible desigualdade do mundo, temos que prepararnos como pobo para a solidariedade a longo prazo.

* * * *

A súa existencia infrinxiu a lei de Paquistán: é transexual. Tallárono, golpeado, violado. Ofrecémoslle o único que temos: amor, comida e colchón. Sorrí como cando era aínda un neno. Abrázanos. Abrazámonos.

Reflexión: ese momento irrepetible chámase política na arte. A cadea dos afectos é a política. A confianza é política. Crear espazos libres de tenrura e coidado é crear un novo sistema emocional. É unha comunidade afectiva, chamámola vivir ben.

* * * *

Son unha moza parella alxerina que queren unha vida diferente á que tiñan en Oran. A muller embarazada da vítima, que faleceu no hospital. Aínda non temos leito libre. Nun pobo próximo, en Amorebieta-Etxano, a asemblea de mozas ofrécenos un piso ocupado dun banco.

Reflexión: cruzamos con naturalidade a fronteira entre o legal e o ilegal. Sen darlle importancia. De medo, pero sen medo que paralice a acción social. Os emprendedores temos que ser un funambulista do risco, non hai ningunha transformación.

* * * *

A minería do coltán rouboulle a súa terra na cidade natal do Congo. A mesma situación viven a diario miles de persoas expulsadas dos seus fogares pola influencia das multinacionais: as empresas saquean materias primas, terras fértiles/fértiis e recursos naturais.

Reflexión: Hai unha contradición entre o mundo que desexamos e a vida que facemos. Si aproveitamos o sistema neocolonal, estamos implicados e obrigados a loitar contra nós mesmos. Para extirpar o bicho do noso interior (para extirpar o bicho????) profiláctico: desobediencia aos hábitos ou falta de colaboración co sistema na vida cotiá.

* * * *

Os técnicos chegaron ás terras do noso proxecto de horta de seis hectáreas. “Necesitades un plan de negocio, financiamento e subvencións, mercadotecnia, lista de clientes, mercado e competencia... unha misión, visión, obxectivos … Analizastes cantos tomates, leituga, pemento, espinacas, xudía, vaina, perexil tedes que vender? A que prezo e a que cliente?” Ningunha idea. Incerteza. Pois ben, salta á auga.

Reflexións. Baga: metodoloxía da piscina, é dicir, tirar sen saber si hai auga ou que a encha a medida que cae. É certo que contamos até dez, pero non moito máis. Si cóllese a boceira, de pé de novo. Biga: para comer, debemos repor a terra. Permacultura como eixo, economía circular, economía social transformadora, agricultura política. Higa: na agricultura social o coñecemento compártese. Que razóns hai para non facelo noutras pelexas?

* * * *

“O colapso ecolóxico sorprenderanos nunha reunión, falando co colapso”, excitabámonos nunhas xornadas eco-socialistas.

Reflexións: A ‘reunión’ colapsa o activismo. Reunións e asembleas, só as imprescindibles, nada máis. Pouca burocracia e gran flexibilidade. Gran confianza. A vida é demasiado curta e na militancia pasa moito tempo –ás veces en balde–. O reto está na dialéctica entre horizontalidad e eficacia.

* * * *

Ergueito, coa súa gorra de béisbol, arrástrase polo aeroporto como unha estrela de fútbol, arrastrando o trolley fucsia. Volverá ao seu pobo natal, Alxeria, onde terá que demostrar ao seu pai que sobreviviu á enfermidade. Repetímoslle un dos nosos mantros: “Imitar aos ricos non supón maior felicidade”. Rindo, contesta: “Un pouco de pecado será permitido, non?”

Reflexión. Ironia é un bo socio comunitario. Non temos por que flagelarnos por pecar á dogma. Non había drama. O importante é ser coherente, darse conta e corrixirse. Malaletxea para a resistencia, bo humor para relativizar.

* * * *

Si preguntamos “quen é paternalista?”, a maioría dos homes e algunhas mulleres levantarán a man. Esta afección intensifícase en acollida e favorece a infantilización e a verticalidad.A protección e a autoridade benéfica se alían e en lugar dos demais decidirían que é bo, que é malo. Isto repítese dunha maneira ou outra no resto de activismos.

Reflexións. Baga: cando unha organización social cheira a legista, coidado. O paternalismo e o asistencialismo, en lugar de combater a pobreza, a eternizan. Temos que ser persoas críticas e independentes. Biga: a solidariedade, do mesmo xeito que a amizade, é mutua ou non será. Hai que combinar dúas accións: a humanitaria –a empatía co ser humano que sofre– e a política –a denuncia das causas–. Higa: falta de poder. Non utilices a autoridade, aínda que sexa unha opción; quizá sabendo máis que as demais, escoitando; tendo a oportunidade de ensinar, aprender; en lugar de colocarche no centro, quedarche no bordo; coa certeza, dubidar.

* * * *

Na Rede Arte vivimos unhas 130 persoas, de relixión e pensamento híbridos. Algúns están en tránsito ou en programas de asilo. Outros queren quedar connosco. Algúns son de aquí; outros son de alí. Todos somos iguais. Todos, da mesma comunidade.

Reflexións. Baga: “Somos utópicos, pero imperfectos”, dicimos. A perfección é bloqueadora, nunca chegas. Biga: somos un pobo diverso, libre de excelencia. Ensaiamos a beleza social, aínda que non a conseguimos: 0 machismo, 0 racismo, 0 residuos … e acoutar as nosas cobizas. Higa: os grandes problemas comunitarios son consecuencia de pequenos problemas cotiáns. Normalmente non son temas ideolóxicos, simplemente che envenenas. Cando a confianza se envenena, as culpabilidades florecen.

* * * *

Non hai bucolismo, as experiencias sociais están exentas diso. Vivimos as contradicións con normalidade. Vivimos nas fronteiras e sabemos que calquera pequeno erro será interpretado como un fracaso. Con todo, existe unha evolución sen ensaios sociais?

A transformación, máis aló do discurso, ten que converterse en experiencia: a artesanía social, que evita o consumo intensivo das redes sociais, o medio de comunicación máis grande, o das persoas máis famosas, que evita o consumo continuo de caudal maxistral e institucional. O movemento social, si vai ser movemento, é porque nos movemos. Gasolina e vento fresco. Barra libre aberta aos soños.

** Este poema forma parte do número 251 do monográfico Larrun, Modelos de militancia recentes en escenarios descoñecidos.