Traducido automaticamente do vasco, a tradución pode conter erros. Máis información aquí. Elhuyarren itzultzaile automatikoaren logoa

Unha herba de mal cheiro

  • Gústalles vivir preto da súa nai. As sementes de Jacobaea vulgaris non irán moi lonxe e as plantas nadas delas, toda a familia, crecerán e vivirán xunto á súa nai e a súa avoa. Unha familia indixente, xa que cada planta pode abrir nunha época entre 2.000 e 2.500 flores, das cales poden dar entre 75.000-200.000 sementes.
Argazkia: Christian Fischer / CC-BY-SA 3.0

16 de setembro de 2024 - 06:25

Veralos en grupos de lonxe, en zonas con solos húmidos pero drenados; gústanlle especialmente as beiras dos camiños e as vías. Aquí é máis abundante no sur seco, nas cunetas, canóns e humidais; no norte húmido tamén habita en zonas sollías.

En Finlandia dise que nun tempo as súas sementes chegaron mesturadas na corrente ou no lastre dos barcos; hoxe en día vese nos territorios dos arredores dos portos, desde onde colle os camiños e as vías do tren e vaise incorporando novos territorios…

Toda a planta é velenosa e o gando, quen o sabe, afástase cando o ve. Un cachorro pode saborear unha punta que lle deixará tallada no cerebro de sempre polo curto camiño que vai desde o padal até o cerebro: “Non lle fagas dano, déixame en paz”. Na literatura veterinaria fálase dos problemas que supón o seu consumo, sobre todo no gando bovino. Comer unha cantidade moi pequena é suficiente para enfermar, e aínda que se consomen doses moi pequenas, os seus ingredientes acumúlanse no corpo e os danos poden aparecer máis tarde; unha delas é a cirrosis do fígado. Ao parecer, o gando non sabemos que literatura le, pero si o sabe. Cando ten fame severa, come, pero segundo din, herba de santos. Outros se puxeron a comer esa herba e na literatura xa se explica a adicción das ovellas a el e mesturadas na forraxe, tamén comen tranquilamente, cando o fígado parece duro. Son moitos os insectos que aman esta herba (sits, bolboretas, escaravellos, vermes, avispas pequenas…), o veleno impide que os seus inimigos se acheguen e eles divírtanse.

O nome de “Santio” débese a que comeza o seu floración ao redor dese día de finais de xullo. Ten un longo período de floración até novembro. Esta flor é rechamante e pode prolongarse até dous metros, polo que é facilmente detectable a distancia. Tamén espectacular; algúns a levan aos xardíns. Xunto co veleno, as follas cheiran mal. A Composición e revisión das plantas da Península Hispano-Lusitana e Illas Baleares foi publicada entre 1885 e 1889 polo galego Miguel Colmeiro Penido. “Un brinde de cheiro gaístico”, seguramente algún informante diría “unha herba de cheiro gaisto” e transformaríao en transcricións. Pero enténdese perfectamente o “cheiro gaístico”.

En castelán tamén ten unha chea de nomes estrambóticos, entre eles sacapeos, que saca puzkers. Como herba medicinal se utilizou tamén para tratar moitas enfermidades. En eúscaro quizá teña un nome similar; no Anuario de Eusko Folklore de 1980 publicouse: “A herba de Santio cocida e a súa ración é boa para que os verdugos a eteen”. Non son curacións, senón que teñen en Canadá unha encarnizada rivalidade, declarada invasora polo que é de natureza euroasiática, á que se lle obriga a arrebatar no estado de Alberta, así como no xardín a casa dos insectos e os adornos. Fose a herba inmigrante! Grans de xúbilo!


Interésache pola canle: Landareak
Nós tamén barbecho
Escríbenme preguntándome onde recoller herbas medicinais, e solo dicirlles que se fixen nas cunetas. O Romanticismo prexudicounos en moitos ámbitos da vida e tamén aquí, xa que as plantas medicinais non están nos carreiros cegos (sós) próximos á cima da montaña, nin... [+]

2025-04-14 | Jakoba Errekondo
O rico ecosistema terrestre da Huerta Viva
Abril lévanos aos antepasados vellos. Abril será a clave de todo o ano. Organizar as terras, completar o abonado, plantar sementes, pardas, paus, mallas, cordóns… Hai unha chea de obras, o paso máis longo para a nova tempada, que nos proverá despois de verán e outono de... [+]

2025-04-14 | Garazi Zabaleta
Dai Konbutxa
Convois e fermentados medios de vida
Ao redor de 2021, a gernikarra Itziar Presa Blasco comezou a mergullarse no mundo da Konbutxa. “Eu estudei maxisterio e traballei durante anos en educación, pero cando os meus fillos naceron tiven a oportunidade de quedarme en casa, e dalgunha maneira sentín que todo o que... [+]

Semáforo en vermello, enganoso para os inimigos
O nome científico do insecto que hoxe presentamos explícanos, entre outras cousas, que é vermello (non do todo) e que non ten ás. Os dous non son defectos, pero o vermello non é a súa única coloración e tamén tivo ás, pero o seu tamaño é moi variable entre uns e... [+]

2025-04-07 | Jakoba Errekondo
Cultivo da suposta agricultura e terra
Para o agricultor, o horto non é máis que un obstáculo. Hoxe en día, moitos campesiños “avanzados” pensan así. No seu traballo non necesitan horta, nin galiñeiros, nin manzanos, nin colmeas.

2025-04-07 | Garazi Zabaleta
Proxectos agroecológicos que se poden desenvolver en terreo pequeno e sen grandes investimentos
Trátase dun proxecto de agricultura rexenerativa en solitario, situado na leira Basaldea de Vitoria-Gasteiz, no barrio de Abetxuko, impulsado por Jaime García, Joseba Vigalondo e Javier Chaves. “No sector primario, o noso obxectivo é impulsar novas incorporacións no modelo... [+]

2025-04-07 | Iñaki Sanz-Azkue
A serpe pescadora, a través do río
Ao escoitar á serpe, ocorreráselle un lugar seco, xa que o ser humano ha interiorizado que os réptiles necesitan calor. Con todo, non todas as serpes son iguais, non todas lles gustan as mesmas condicións, e grazas a iso, entre outras cousas, atópase a diversidade... [+]

Apirila, zikloaren hasiera

Udaberrian orain dela egun gutxi sartu gara eta intxaurrondoa dut maisu. Lasai sentitzen dut, konfiantzaz, bere prozesuan, ziklo berria hasten. Plan eta ohitura berriak hartu ditut apirilean, sasoitu naiz, bizitzan proiektu berriei heltzeko konfiantzaz, indarrez, sormen eta... [+]


2025-03-31 | Jakoba Errekondo
Ohea berotzearen teknika

Ohe beroan edo hotzean egiten da hobeto lo? Nik zalantzarik ez daukat: hotzean. Landare jaioberriek bero punttu bat nahiago dute, ordea. Udaberriko ekinozio garai hau aproposa da udako eta udazkeneko mokadu goxoak emango dizkiguten landareen haziak ereiteko.


2025-03-31 | Garazi Zabaleta
Errekauek
“Errekauek” eta “enkarguk” etxean jasotzeko proiektua Azpeitian eta Azkoitian

Duela lau urte abiatu zuten Azpeitian Enkarguk proiektua, Udalaren, Urkome Landa Garapen Elkartearen eta Azpeitiako eta Gipuzkoako merkatari txikien elkarteen artean. “Orain proiektua bigarren fasera eraman dugu, eta Azkoitian sortu dugu antzeko egitasmoa, bere izenarekin:... [+]


2025-03-31 | Nagore Zaldua
Udaberrian sakura loreak eta itsas-tomateak

Itsasoan badira landareen itxura izan arren animalia harrapari diren izaki eder batzuk: anemonak. Kantauri itsasoan hainbat anemona espezie ditugun arren, bada bat, guztien artean bereziki erraz atzemateko aukera eskaintzen diguna: itsas-tomatea.


Borrokak balio du: Israel Premier Tech, ez aurten, ez inoiz

Aurten "Israel Premier Tech" txirrindularitza talde israeldarra ez da Lizarraldeko Miguel Indurain Sari Nagusia lasterketara etorriko. Berri ona da hori Palestinaren askapenaren alde gaudenontzat eta munstro sionistarekin harreman oro etetea nahi dugunontzat, izan... [+]


Samariar baltsamoa

Sare sozialen kontra hitz egitea ondo dago, beno, nire inguruan ondo ikusia bezala dago sare sozialek dakartzaten kalteez eta txarkeriez aritzea; progre gelditzen da bat horrela jardunda, baina gaur alde hitz egin nahi dut. Ez ni optimista digitala nauzuelako, baizik eta sare... [+]


2025-03-24 | Jakoba Errekondo
Ilargiko borda, lurra eta ilintia

Bada Borda bat ilargian. Bai, bai, Borda izeneko krater bat badu ilargiak; talka krater edo astroblema bat da, ilargiaren ageriko aldean dago eta bere koordenadak 25º12’S 46º31’E dira; inguruan 11 krater satelite ditu. Akizen jaiotako Jean Charles Borda de... [+]


2025-03-24 | Garazi Zabaleta
Koloreko
Landareetatik eratorritako ile-koloratzaile natural eta ekologikoak

Donostiako Amara auzoko Izko ileapaindegi ekologikoak 40 urte bete berri ditu. Familia-enpresa txikia da, eta hasieratik izan zuten sortzaileek ile-apainketan erabiltzen ziren produktuekiko kezka. “Erabiltzaileen azalarentzat oso bortzitzak dira produktu gehienak, baina... [+]


Eguneraketa berriak daude