Traducido automaticamente do vasco, a tradución pode conter erros. Máis información aquí. Elhuyarren itzultzaile automatikoaren logoa

Unha herba de mal cheiro

  • Gústalles vivir preto da súa nai. As sementes de Jacobaea vulgaris non irán moi lonxe e as plantas nadas delas, toda a familia, crecerán e vivirán xunto á súa nai e a súa avoa. Unha familia indixente, xa que cada planta pode abrir nunha época entre 2.000 e 2.500 flores, das cales poden dar entre 75.000-200.000 sementes.
Argazkia: Christian Fischer / CC-BY-SA 3.0

16 de setembro de 2024 - 06:25

Veralos en grupos de lonxe, en zonas con solos húmidos pero drenados; gústanlle especialmente as beiras dos camiños e as vías. Aquí é máis abundante no sur seco, nas cunetas, canóns e humidais; no norte húmido tamén habita en zonas sollías.

En Finlandia dise que nun tempo as súas sementes chegaron mesturadas na corrente ou no lastre dos barcos; hoxe en día vese nos territorios dos arredores dos portos, desde onde colle os camiños e as vías do tren e vaise incorporando novos territorios…

Toda a planta é velenosa e o gando, quen o sabe, afástase cando o ve. Un cachorro pode saborear unha punta que lle deixará tallada no cerebro de sempre polo curto camiño que vai desde o padal até o cerebro: “Non lle fagas dano, déixame en paz”. Na literatura veterinaria fálase dos problemas que supón o seu consumo, sobre todo no gando bovino. Comer unha cantidade moi pequena é suficiente para enfermar, e aínda que se consomen doses moi pequenas, os seus ingredientes acumúlanse no corpo e os danos poden aparecer máis tarde; unha delas é a cirrosis do fígado. Ao parecer, o gando non sabemos que literatura le, pero si o sabe. Cando ten fame severa, come, pero segundo din, herba de santos. Outros se puxeron a comer esa herba e na literatura xa se explica a adicción das ovellas a el e mesturadas na forraxe, tamén comen tranquilamente, cando o fígado parece duro. Son moitos os insectos que aman esta herba (sits, bolboretas, escaravellos, vermes, avispas pequenas…), o veleno impide que os seus inimigos se acheguen e eles divírtanse.

O nome de “Santio” débese a que comeza o seu floración ao redor dese día de finais de xullo. Ten un longo período de floración até novembro. Esta flor é rechamante e pode prolongarse até dous metros, polo que é facilmente detectable a distancia. Tamén espectacular; algúns a levan aos xardíns. Xunto co veleno, as follas cheiran mal. A Composición e revisión das plantas da Península Hispano-Lusitana e Illas Baleares foi publicada entre 1885 e 1889 polo galego Miguel Colmeiro Penido. “Un brinde de cheiro gaístico”, seguramente algún informante diría “unha herba de cheiro gaisto” e transformaríao en transcricións. Pero enténdese perfectamente o “cheiro gaístico”.

En castelán tamén ten unha chea de nomes estrambóticos, entre eles sacapeos, que saca puzkers. Como herba medicinal se utilizou tamén para tratar moitas enfermidades. En eúscaro quizá teña un nome similar; no Anuario de Eusko Folklore de 1980 publicouse: “A herba de Santio cocida e a súa ración é boa para que os verdugos a eteen”. Non son curacións, senón que teñen en Canadá unha encarnizada rivalidade, declarada invasora polo que é de natureza euroasiática, á que se lle obriga a arrebatar no estado de Alberta, así como no xardín a casa dos insectos e os adornos. Fose a herba inmigrante! Grans de xúbilo!


Interésache pola canle: Landareak
2025-02-03 | Garazi Zabaleta
BioK
Ruta e quimchi do País Vasco
Satxa Zeberio, impulsor do proxecto Bio-K, mudouse a Errezil e plantou manzanos. “Chegou o momento de facer algo coas mazás e entón empezamos a producir zume de mazá e sidra”, explicou. O proxecto Bio-K, fundado oficialmente en 2015, comezou a experimentar non só coa... [+]

2025-02-03 | Jakoba Errekondo
Para asar e debuxar carbón
Adeus inverno. Chega o inverno e vaise. Mecosas (Acacia dealbata) e magnolias (Magnolia soulangeana e Magnolia stellata) floreceron, polo que se acolleron ás floraciones máis importantes. Pero coidado co frío. Aínda que a luz do día prolongouse durante máis dunha hora,... [+]

Voitre leonado
Limpadora de natureza
Esta ave, tan coñecida entre nós, é un gran corrupto que non lle deu fama. Algúns o chaman aguia, voitre, futre, hatxarrano ou mirusai; o nome oficial é sai arre (Gyps fulvus).

La, carena e carballo
A paz que proporciona o arraigamento das artilleiras me salva moitas veces das tormentas exteriores e interiores. Non atopei un pacificador máis eficaz que a la á miña ao redor. A súa forza aumenta si hai sangue, cal e venado entre eles, que xunto coa la teceron tamén o... [+]

Regar no inverno
En febreiro, en pleno inverno, a prioridade é ter o corpo ben regado. Do mesmo xeito que a nogueira: utiliza as raíces como almacén no inverno, necesita raíces curtas e grosas para recoller a auga e os nutrientes do solo.

2025-01-27 | Jakoba Errekondo
Herbas do porco
O inverno é época de matanza de porco. O frío quitaralle máis facilmente a calor. Si a nós tamén nos quitasen a calor cando falamos de porcos!

2025-01-27 | Garazi Zabaleta
Rede Hazi
Lugar de recollida e difusión das sementes do pobo Cegueira
A Asociación da Terra de Mañá de Ipar Euskal Herria (BLE) leva anos traballando ao redor da biodiversidade cultivada. “Puxemos en marcha varias proxeccións, unha delas sobre as sementes da horta”, explica Nico Mendiboure, membro da Rede de Sementes. Hai catro anos... [+]

Cazador poderoso de aspecto débil
Os insectos máis grandes que actualmente viven no planeta Terra poden ter un tamaño aproximado de 30 cm, aproximadamente unha sexta parte dun ser humano. Entre eles atópanse as bolboretas e os xigantes sits ou os escaravellos gordos. Como observar a unha criatura de apenas... [+]

2025-01-22 | Julene Flamarique
En marcha o proxecto de declaración do humidal de Errobi como “Reserva Natural Nacional”
O humidal de Lapurdi é fundamental para a supervivencia da biodiversidade. A proposta, que se ampliou no ámbito, inclúe todo o sistema hidráulico da zona de Errobi, como os afluentes de Baiona, Angelu, Basusarri, Milafranga ou o río Aturri de Uztaritze. O proxecto podería... [+]

2025-01-20 | Iñaki Sanz-Azkue
Unha ra que ama o frío
As follas das árbores caeron e o solo do bosque está cuberto. Con todo, entre a terra e as follas vermellas prodúcese unha fina capa que recibe pouca atención, pero que pode ter gran importancia para a supervivencia de moitas especies. Mantén a humidade, atrae aos bichos e... [+]

2025-01-20 | Garazi Zabaleta
Por unidade
"O noso é un espazo de tests para a agricultura rexenerativa e para proxectos colectivos"
Co obxectivo de formarnos na agricultura e probar un mesmo na produción e comercialización antes de pór en marcha os seus propios proxectos, xa están en marcha varios puntos de test agrícolas. En Álava, o Centro de Test Agrícola de Alea púxose en marcha en 2023, pero, en... [+]

2025-01-20 | Jakoba Errekondo
Euskal Herria banana república
Coñezo a dous amigos que nunca comeron un plátano, a un eu. Pero a xente é partidaria da separación. O plátano é un xénero de plantas orixinadas en África e Asia (Musa x paradisiaca), pero hoxe en día en América tamén se fai moito. O maior produtor é a India e o... [+]

Lecturas para este ano
Ao principio do novo ano parece que nos renovamos de ideas, e algúns facemos listas de tarefas a realizar. Unha desas tarefas é a lista de libros que teño que ler, unha lista cada vez máis gorda. Non poucos de vostedes preguntáronme que leo, polo que pensei dar a coñecer... [+]

Arrincan o domingo en Arrankudiaga-Zollo a plantación de bosque con especies autóctonas
O propietario da parcela asinou un convenio coa Fundación Lurgaia e o grupo ecoloxista Sagarrak fixo un chamamento para unirse á plantación. Os alumnos do Instituto Zaraobe traballaron o martes na plantación de árbores.

2025-01-13 | Garazi Zabaleta
Caserío Urteaga-Urkulegi
Verduras, froitas e carne, diversificación como base da produción
Urteaga e Urkulegi son dúas caseríos veciños de Itsaso (Gipuzkoa), que hai anos uníronse e puxeron en marcha un proxecto conxunto. “Xuntamos os dous caseríos e iniciamos o proxecto de produción, e desde o ano 2011 traballo con total dedicación”, explica Gorka Sasieta,... [+]

Eguneraketa berriak daude