Traducido automaticamente do vasco, a tradución pode conter erros. Máis información aquí. Elhuyarren itzultzaile automatikoaren logoa

Unha herba de mal cheiro

  • Gústalles vivir preto da súa nai. As sementes de Jacobaea vulgaris non irán moi lonxe e as plantas nadas delas, toda a familia, crecerán e vivirán xunto á súa nai e a súa avoa. Unha familia indixente, xa que cada planta pode abrir nunha época entre 2.000 e 2.500 flores, das cales poden dar entre 75.000-200.000 sementes.
Argazkia: Christian Fischer / CC-BY-SA 3.0

16 de setembro de 2024 - 06:25
Zarata mediatikoz beteriko garai nahasiotan, merkatu logiketatik urrun eta irakurleengandik gertu dagoen kazetaritza beharrezkoa dela uste baduzu, ARGIA bultzatzera animatu nahi zaitugu. Geroz eta gehiago gara, jarrai dezagun txikitik eragiten.

Veralos en grupos de lonxe, en zonas con solos húmidos pero drenados; gústanlle especialmente as beiras dos camiños e as vías. Aquí é máis abundante no sur seco, nas cunetas, canóns e humidais; no norte húmido tamén habita en zonas sollías.

En Finlandia dise que nun tempo as súas sementes chegaron mesturadas na corrente ou no lastre dos barcos; hoxe en día vese nos territorios dos arredores dos portos, desde onde colle os camiños e as vías do tren e vaise incorporando novos territorios…

Toda a planta é velenosa e o gando, quen o sabe, afástase cando o ve. Un cachorro pode saborear unha punta que lle deixará tallada no cerebro de sempre polo curto camiño que vai desde o padal até o cerebro: “Non lle fagas dano, déixame en paz”. Na literatura veterinaria fálase dos problemas que supón o seu consumo, sobre todo no gando bovino. Comer unha cantidade moi pequena é suficiente para enfermar, e aínda que se consomen doses moi pequenas, os seus ingredientes acumúlanse no corpo e os danos poden aparecer máis tarde; unha delas é a cirrosis do fígado. Ao parecer, o gando non sabemos que literatura le, pero si o sabe. Cando ten fame severa, come, pero segundo din, herba de santos. Outros se puxeron a comer esa herba e na literatura xa se explica a adicción das ovellas a el e mesturadas na forraxe, tamén comen tranquilamente, cando o fígado parece duro. Son moitos os insectos que aman esta herba (sits, bolboretas, escaravellos, vermes, avispas pequenas…), o veleno impide que os seus inimigos se acheguen e eles divírtanse.

O nome de “Santio” débese a que comeza o seu floración ao redor dese día de finais de xullo. Ten un longo período de floración até novembro. Esta flor é rechamante e pode prolongarse até dous metros, polo que é facilmente detectable a distancia. Tamén espectacular; algúns a levan aos xardíns. Xunto co veleno, as follas cheiran mal. A Composición e revisión das plantas da Península Hispano-Lusitana e Illas Baleares foi publicada entre 1885 e 1889 polo galego Miguel Colmeiro Penido. “Un brinde de cheiro gaístico”, seguramente algún informante diría “unha herba de cheiro gaisto” e transformaríao en transcricións. Pero enténdese perfectamente o “cheiro gaístico”.

En castelán tamén ten unha chea de nomes estrambóticos, entre eles sacapeos, que saca puzkers. Como herba medicinal se utilizou tamén para tratar moitas enfermidades. En eúscaro quizá teña un nome similar; no Anuario de Eusko Folklore de 1980 publicouse: “A herba de Santio cocida e a súa ración é boa para que os verdugos a eteen”. Non son curacións, senón que teñen en Canadá unha encarnizada rivalidade, declarada invasora polo que é de natureza euroasiática, á que se lle obriga a arrebatar no estado de Alberta, así como no xardín a casa dos insectos e os adornos. Fose a herba inmigrante! Grans de xúbilo!


Interésache pola canle: Landareak
Despedindo o outono para abrazar o inverno
Decembro ten a cor marrón das follas: das follas que quedaron no solo, debaixo da nogueira espida. A nogueira terminou o seu ciclo. Vai descansar: fortalecendo os talos, alimentándose, ten como obxectivo nutrir. Mirando cara a dentro, é hora de formar as entrañas, despois do... [+]

2024-11-25 | Jakoba Errekondo
Morte de tordos en cigarros
Moitas plantas pasarán os próximos 100-150 días medio durmidos en metade da sesta. As follas que son indispensables para crear os seus propios alimentos liberaranse e vivirán grazas ás reservas acumuladas nos 200-250 días anteriores.

2024-11-25 | Garazi Zabaleta
Feira de castañas no bosque
As castañadas e a cultura da castaña protagonista
Como noutras localidades navarras, fai catro ou cinco anos comezaron en Basaburua os traballos sobre os castiñeiros. “O Goberno de Navarra iniciou unha investigación relacionada coas variedades autóctonas de castañas, e foi entón cando comezou a revivir a historia da... [+]

2024-11-25 | Iñaki Sanz-Azkue
Unha lagartija “onde non hai nada”
Ultimamente fálase moito do bosque. A miúdo escoitarás sobre a recuperación dos bosques, a creación de bosques e a extensión do bosque. E pode ser unha boa acción, sen dúbida, porque o seu valor como ecosistema é alto. Pero, nesa atención e forza que lle prestamos ao... [+]

2024-11-22 | Estitxu Eizagirre
A Festa da Árbore de Biriatu xa está aquí
O 23 de novembro celebrarase a feira das árbores, froiteiras e produtores de plantas da zona. Ademais, prepararon un programa moi potente desde as 22 horas até as 23 horas: mesa redonda sobre biodiversidade, charla sobre a mazá, "Quen anda no bosque?". actividade para familias,... [+]

2024-11-18 | Jakoba Errekondo
Sagarren istorioak

192 milioi sagar 2024. urtean. Segundoero sei sagarretik gora saltzen du Britainia Handiko Tesco supermerkatu kate han ezagunak; ia 27.000 tona. Zenbaki ikusgarriak dira baina are harrigarrigoak dira bertokoak, Ingalaterrako sagarrak direla jakinda.


2024-11-18 | Garazi Zabaleta
A Huerta Viva
A Feira de Durango, ímonos
A Feira de Durango, que se celebra do 5 ao 8 de decembro, é un dos puntos de encontro máis importantes da literatura e a cultura vasca.

2024-11-18 | Nagore Zaldua
Cabaleiro, bailarín ou guardador, un tesouro invisible
Estes animais, considerados polos antigos gregos e romanos como seres mitolóxicos, nacendo e crecido no fondo do mar, ao alcanzar o tamaño dos cabalos de terra, serían tirados do carro de Neptuno. Víanos de lonxe, saltando sobre as cimas das ondas.

2024-11-15 | Leire Ibar
A Selva de Irati é declarada Reserva da Biosfera pola UNESCO
A Unesco abriu a Rede Mundial de Reservas da Biosfera con once novas denominacións, entre elas a Selva de Irati. Este martes recibiron o diploma os presidentes dos vales de Salazar e Aezkoa, no Aribe.

2024-11-11 | Garazi Zabaleta
Cosméticos con herbas medicinais
Fronte á cosmética industrial, faino ti mesmo
Garbiñe Larrea acaba de publicar o libro Cosméticos sendabelarrak con ARGIA. Traducido ao mundo da filosofía cosmética, "faino ti mesmo", é un libro teórico-práctico para elaborar os produtos que se necesitan no día a día. Dispoñible en azoka.argia.eus.

2024-11-11 | Jakoba Errekondo
108 orquídeas vascas
Cada vez ven máis orquídeas dentro das nosas casas. Despachos, tendas, barbarías, onde non están esas fermosas plantas?

2024-11-11 | Irati Diez Virto
Incansable xigante mariño
Os bosques cambian de cor, o vento arrefríase e os días acúrtanse. Chega o inverno e aparece en terra seca e tamén no mar. Os animais migrantes comezan o seu camiño cara ao sur, e mentres as grullas pasan voando polo ceo, o ceo flúe a través do mar, nadando en augas máis... [+]

2024-11-05 | Estitxu Eizagirre
Garbiñe Larrea, autora do libro "Cosméticos con plantas medicinais":
"Os cosméticos industriais están hackeando o noso sistema hormonal e quixen achegar recursos"
Garbiñe Larrea presentou o libro cosméticos con plantas medicinais que se publicará o 7 de novembro en Donostia-San Sebastián. O libro proporciona información completa e información sobre como realizar nós mesmos os produtos necesarios para limpar e coidar a pel, o... [+]

2024-11-04 | Garazi Zabaleta
Mimogoxo
Un proxecto que busca a saúde máis que a beleza en Ezkio
O ezkiotarra Eztizen Agirresarobe Pineda chegou ao mundo da cosmética natural desde o mundo da naturopatía e a iridiología: “É o meu terceiro ano de estudos de Naturopatía e Iridiología, pero xa antes fixera ungüentos, cacao, etc.”, explicou. Case por casualidade, un... [+]

2024-11-04 | Jakoba Errekondo
Meteoróloga solar
Nas cristas das montañas máis altas. Nun recuncho onde o aire frío hai sete meses que choran. Os rabaños de gando que soben no verán amontóanse sobre os arbustos das beiras dos prados. Alí xa non se pode soster a supervivencia e os bosques estrélanse e retíranse moi... [+]

Eguneraketa berriak daude