Coa crise de 2008 liamos once libros sobre economía, todos falabamos como expertos en economía, nos bares. Agora que se absorberon centos de artigos sobre epidemiología, a tentación de escribir sobre a pandemia é grande. Hoxe gustaríame comentar algunhas das localizacións políticas que se produciron no peche, porque pasaron moitas fotos a gran velocidade polos nosos ollos.

Nas novas formas de facer política, onde os “hiperliderazgos” mediáticos convertéronse en norma, os portavoces dos partidos políticos móvense como fichas dun taboleiro de xadrez. Ante os acontecementos, cada equipo elixe unha casa, negra ou branca, e na maioría dos casos, onde se podería pensar de antemán, tentando protexer un espazo concreto con respecto á competencia.

Así, nos primeiros días da pandemia, representantes dos grupos políticos informáronnos desde o seu webcam da mellor receita contra o virus. Na crise que estamos a padecer, a pesar de que os consellos dos científicos son moi necesarios, os políticos, convencidos de que deben dar explicacións sobre todo o que acontece, cada un asentouse firmemente no taboleiro de xadrez. Confeso que nalgúns días pareceume tamén indecente a conduta dalgúns homes, pois me parece triste arroxar luz sobre os mortos, que se ían amontoando día tras día, e disparar contra os partidarios da loita.

Non merece a pena mencionar á dereita española, xa que son capaces de insinuar calquera barbaridade á vista da provisión intelectual dos seus líderes, xa sexa botar a coada no almorzo ou quen sabe que. Mirei con máis atención a outros movementos porque, como dixen, durante estas oito semanas todo moveuse a toda velocidade.

Para empezar, foi sorprendente ver a Urkullu enfadado. Porque nun principio a presidencia foi roubada a “manu militari” por Denis Itxaso. Con todo, máis tarde, cando lle tocou protexer os intereses de Confesbask, vimos máis indignado ao xefe do Goberno de Lakua. Seguramente os empresarios tomaríanllo moi a peito, porque un dos poucos días que vimos fóra das súas casas foi un deles.

Nas próximas semanas, en nome do “Dereito Sacro do Lecer”, reivindicando as liberdades da cidadanía, esixindo a Sánchez a “xestión vasca” da pandemia, a pesar de que quería simbolizar que se unía á vontade da cidadanía humilde, non mellorou a mala imaxe dada. A axilización da convocatoria das eleccións puxo de manifesto o obxectivo dos seus movementos.

Os portavoces de EH Bildu deron máis sorpresas. Urkullu facía mal, era evidente, pero non era normal que non se eloxiasen continuamente as decisións de Sánchez. Menos cando se derrogaron as competencias dos Estatutos do Sur, en uso da Constitución 78. Non era normal que Sánchez e Chivite eloxiasen a súa actitude e só criticasen a Urkullu.

No futuro soubemos que, grazas á intermediación de Podemos, nestas semanas tamén se aceleraron outros movementos. Realizáronse charlas con contidos estratéxicos e o primeiro reflexo foi o texto asinado por Podemos e que foi subscrito polo PSOE e EH Bildu.

Si decídese acudir ao Parlamento de Madrid, é comprensible que se queira influír no mesmo. É comprensible e aplaudible axudar a mellorar as condicións de vida da xente humilde que vive na Península Ibérica, sexan ou non compatriotas nosos. Outras lecturas que se fixeron sobre este feito xeran máis inconvenientes.

Un futuro próximo

O PSOE vai pronunciarse, non teño ningunha dúbida de que dentro duns meses reconciliar con CEOE e o IBEX 35, coa axuda de UXT e CCOO. A dereita española está demasiado salvaxe, e os "mercados" van negociar por unha tempada co Goberno de Sánchez.

Con todo, máis que este feito, eu observei outros movementos. Con esta firma, EH Bildu vén consolidar a recolocación estratéxica que veu realizando nos últimos anos.

Desde a asunción e priorización do marco da CAPV na liña estratéxica, déronse varios pasos: A lema “Acordo de País” (sobre a CAV, ao parecer); a incorporación do relatorio de autogoberno; a substitución do dereito a decidir polo dereito á autodeterminación...Nestes últimos anos o obxectivo principal de todos os movementos táctico-estratéxicos era mobilizar ou avergoñar ao PNV. Non ocorreu. Nesta ocasión, a pelota vai ao PSOE co movemento péndulo en marcha.

O contexto é moi especial, non se pode negar. Sen o deputado que suman Podemos e PSOE en Catalunya e Hego Euskal Herria, no Estado español goberna a dereita sociópata, o que carrexaría unha masacre á cidadanía humilde, tanto a Euskal Herria como a Catalunya. Non se pode negar que, a curto prazo, calquera goberno que poida estar en Madrid será peor que o de Sánchez Iglesias. Non podemos esquecer que a nova situación creada pola pandemia tráenos un futuro difícil para todos. Con todo, hai quen non vemos con bos ollos que EH Bildu móvase dunha actitude que reivindicaba a ruptura democrática cara a ámbitos que poden pasar até a cogobernanza en España.

Trátase dun cambio de paradigma, un claro expoñente do cambio de xogo. Non teño ningunha dúbida de que cando EH Bildu tente negociar cos gobernos do reino de España prevalecerá o contido social. A negociación do PNV e o modelo de cogobernanza ten outros intereses, pero aí non hai nada. A pesar de que os contidos fosen diferentes, unha vez atravesado ese Rubiko, PNV e EH Bildu actuarían nos espazos comúns. Antes de que se inicie o proceso independentista, suspenderíase e, de paso, aumentaríase a brecha no proceso independentista de Catalunya en beneficio do Estado.

Un sabe o que vai pasar, porque todo está moi cambiante. A curto prazo, eu creo que o cambio que fixo EH Bildu dá “centralidade” ao PSOE. O PSE ten un candidato moi pobre, pero o vento dálle a razón.

É posible que a parella de Podemos-PSE obteña máis parlamentarios que EH Bildu no Parlamento Vasco en Vitoria-Gasteiz. É moi posible, é moi probable que estes dous fagan chegar a EH Bildu un pacto de goberno asinado con anterioridade, e o máis seguro é que EH Bildu non o acepte. Como os datos non van dar a oportunidade de facer algo como o fixo Chivite, e como o PNV vai facer o seu e o dous para que non queden arrinconados con certeza, o mellor resultado é o goberno PNV/PSE, cun PSE reforzado.

Sen os movementos que se deron en Madrid, o goberno PNV/PSE tamén era seguro, pero o novo escenario deixaría un espazo buxán, o da esquerda transformadora e o do independentismo. Despois de pasar un Rubikon, xa non hai volta atrás sen unha completa crise interna.

Perdéronse un seis anos en busca dunha pantasma: PNV soberanista. Non se pode perder o mesmo, buscando a un posible PSE/PSN de esquerdas e euskaltzale. Os movementos de péndulo son moi perigosos, parece que hai movemento nos ollos do espectador, pero a clave está intimamente atada no teito e non prodúcese ningún movemento real. De feito, o teito non é de cristal, senón un teito de ferro agarrado a unha cadea sólida, un teito no que este pobo e a clase popular son prisioneiros.

Nestes momentos en Europa están a estruturarse tres ámbitos políticos: a dereita neofascista nun extremo; os neoliberais e socialliberales no centro; e a esquerda transformadora no outro lado. A procura da “centralidade” leva en demasiadas ocasións ao “centrismo”. Non esquezamos que son os da metade os que elixiron aos máis poderosos na xestión da crise de 2008.

Naquela época os políticos e os estados perderon poder en favor das transnacionales. Agora, na nova crise que se quere perpetuar, os estados queren recuperar o poder, pero non pensemos que eses medios, de súpeto, úseno para cambiar o modelo socioeconómico. Si poden, a “nova realidade” será o irmán xemelgo da vella realidade, cunha diferenza, fortalecerase o autoritarismo dos estados.

Non soñemos que o PNV se deixe caer na liña de Trump e outros psicópatas, o PNV non é UPN. PNV e PSE/PSN apoian o mesmo modelo. As privatizacións que criticamos, a precariedade, a amabilidade e o modelo devastador foron construídas polo PNV e o PSOE. O PNV non se arrinconará. Pola contra, si non se actúa con claridade, o que se desactivará en Euskal Herria será un ámbito soberanista e transformador.