Un fragmento dunha entrevista realizada hai uns anos a Joan Mari Torrealdai fai referencia a: "Non hai política lingüística". Os eixos da política lingüística son tamén a lingua propia, a integración e a ferramenta de identidade. É verdade.

O mesmo ocorrerá na maioría das escolas públicas e nas ikastolas dunha ou outra maneira, erroneamente, sen unha política lingüística. É dicir, desde a integración os alumnos ven inmersos no mundo vasco? Que tipo de referencias teñen en canto á cultura de aquí?

Trátase dunha lingua propia que asocia o eúscaro cos seus compañeiros de clase, e nada máis? Os que recibiron o eúscaro de casa priorízano ou teñen a cabeza inclinada ante o resto dos alumnos e alumnas por medo a non ser discriminados por si mesmos e adaptándose ao español?

Que saben da persecución do eúscaro, dos dialectos ou até onde se falou no seu momento? E por que se retirou? Entón, o eúscaro é seu? Traballaron ou non unha identidade, que se lles fai todo superficial e folclórico?

Outro exemplo é o que viviu aquí. O primeiro fillo realizou toda a EI e EP na Escola de Indautxu. Até os 9 anos sempre falaba en eúscaro. Foi demasiado honesto e calado, de feito, estivo dous e medio no primeiro curso sen falar desde que empezou na escola, coa intención de cumprir dous anos. Estivo en casa un mes sen dicirnos nin media palabra. Relacionámolo todo co traslado da nosa casa e o nacemento da nosa irmá. O tempo pasaba e o neno non falaba na escola. Para o final do segundo curso convocáronnos a unha reunión, non sabían como avaliar. O consultor, o médico, a través do Concello, e a titora estaban alí. O médico díxolles aos outros dous por que non fixeran nada até entón, conscientes da situación. O médico municipal da escola dirixíralle a Osakidetza para que elaborase alí o seu informe, para que acudise inmediatamente a un psicólogo infantil. Diagnóstico: "mutabilidad selectiva".

Aos 8 anos, cando estaba no patio da escola, tentou xogar ao fútbol cuns compañeiros de clase. Un deles respondeu con dureza que sempre podería xogar si non falaba en eúscaro. De 9 a 11 anos, falaba en castelán a 5º e 6º de Primaria, xa que o eúscaro non era prioritario. O eúscaro é unha jerigonza desolada e a sintaxe perdida.

A escola pública "pon aos nenos e nenas euskaldunes como símbolo da afortunada diversidade", mesturados coa maioría dos nenos e nenas erdaldunes, dixo. A riqueza, segundo a asociación de pais e nais de entón e de hoxe. Si, si! -Un can de dúas casas morre de fame! Equiparado ao eúscaro, ao francés, ao español e a calquera lingua de calquera lugar, no seu país natal, meter a cuña a outra!

O xefe xa se atopa en Urretxindorra, onde o resto de irmáns entraron este ano. O xefe escoita en español entre os seus compañeiros, non se prima o eúscaro. Ambiente fóra das sesións en español.

A filla atopou un ambiente mellor, non na propia habitación, uníndose a outras persoas como ela. Hai que dicir que desde que eran moi pequenos creouse un grupo de pais e nais euskaltzales que fomenta o eúscaro. Algo de agradecer en tempos de pandemia. Os nenos en eúscaro e os pais tamén. Con todo, á verdade escóitase en eúscaro a máis pais e nais. Pero "a dor de moitos, o pracer dos parvos", é dicir, unha cousa non xustifica á outra.

Pola contra, o neno ou a nena vascohablante aprópiase enseguida da lingua que lle serve. Dá igual si vive nun pobo medio euskaldun ou nunha capital castellanoparlante. Nomes de tendas, anuncios, plataformas de streaming, videoxogos, películas, outras cadeas de televisión españolas de aburrimento, internet, xornais, faladoiros importantes, etc. A linguaxe do bottán queda claro. O eúscaro non é válido.

Por outra banda, si os nenos euskaldunes non se separasen, máis aínda si xuntásense cos fillos de inmigrantes que non saben ningún español, para asegurar polo menos unha clase en cada escola ou ikastola, por exemplo, centrándose no eúscaro, cunha atención pedagóxica supervisora dos mestres e mestras e traballando a expresividade do eúscaro desde os dous anos de idade até o final da ESO, incluíndo as horas de recreo e comedor. Cal sería a porcentaxe do uso do eúscaro entre eles?

Si neste tempo, tanto aos nenos euskaldunes como aos do modelo D, dotáseselles dos recursos necesarios para desenvolver a expresión oral, auditiva, escrita e escrita, estariamos mellor que agora?

Se coñecesen algo de territorialidad, lingua, historia e cultura, desenvolverían a súa personalidade? Achegarse ao eúscaro?

En Australia secuestraban e separaban aos fillos dos nativos para roubarlles a súa lingua e o seu carácter. Asimilación.

En sentido contrario, o reloxo do tempo do eúscaro avanza.

Xa é hora de pór as cousas á vista e na súa crueza, o negro sobre o branco. Discriminación positiva cara ao eúscaro. Hora de porse de pé, de tecer e de reivindicar os dereitos lingüísticos dos nenos e nenas euskaldunes, de dicir adeus á exclusión e ao menosprezo, de estar orgullosos e empoderados. Para crear comunidades lingüísticas euskaldunes en pobos e cidades, unámonos!

Adiante, pois, Respiremos a iniciativa!