A escultura Dual, colocada na rúa Ijentea, inaugurouse o 31 de maio de 2014 en homenaxe aos 400 donostiarras executados polos franquistas durante o golpe de estado do 36 e a posterior guerra. Foi un acto emotivo, sinxelo, pero cheo de significado. Alí estiveron familiares e varias asociacións que están a traballar para recuperar esa parte da historia que aínda se quere ocultar e que traballaron para que ese proxecto fose unha realidade.

Xurdiu dunha iniciativa popular e traballamos co máximo respecto, sensibilidade e finura. Como alcalde naquela época, recordo ben as achegas, ideas e propostas de cada persoa que colaborou, así como as bágoas e sorrisos. Non esquezo as palabras das familias que se achegaron a agradecer de todo corazón este paso, nin as de quen traballaron con entusiasmo desde o Concello e as asociacións.

Non foi unha iniciativa espontánea, senón traballada cos meses de traballo incansable e con ilusión. Tardamos un tempo en identificar ás persoas executadas, buscar e atopar aos familiares directos. Falamos, debatemos, acordamos o proxecto, corrixindo os erros que tiña a idea orixinal (por exemplo, falar dos executados e non dos fusilados, que eran os asasinados a través do ‘garrote vil’). E conseguimos que todos os partidos políticos aprobáseno por unanimidade.

Déronnos as grazas aos familiares que nos puxemos en contacto e aos alí reunidos, por haberlles escoitado e recoñecido por primeira vez. Aquel día emerxeu a dor que se conservou durante décadas. A moitas destas familias ofrecémoslles un lugar de referencia para lembrar a estas persoas a falta de sepulturas.

Aos que nos visitan quixemos dar a coñecer tamén esta parte da nosa historia, que non aparece nas postais nin nos relatos idílicos. Porque tamén foi e é Donostia.

A inauguración foi unha das moitas iniciativas que se realizaron en relación á memoria histórica da nosa cidade. O obxectivo de todos eles era devolver, en parte, a miles de persoas e aos seus familiares a dignidade que durante anos quitaron. Reparar ese ocultamiento, esquecemento e desprezo que sufriron durante décadas. Os presos, o persoal municipal represaliado, o patrimonio destruído, os acontecementos importantes… foron protagonistas a través de diferentes iniciativas: placas, monumentos, libros, homenaxes, actos oficiais para a devolución das penas inxustas…

Hoxe en día, algúns pretenden desvirtuar o significado da escultura con interpretacións maliciosas e propostas que volven castigar ás vítimas do franquismo e aos seus familiares. O pp levou unha iniciativa á comisión de Dereitos Humanos do Concello de Donostia-San Sebastián, que se sumou a unha petición persoal dunha vintena de persoas.

Non podemos permitir que ese espazo que nace do consenso e cun obxectivo claro convértase nun tema de debate e polémica. Paréceme irrespectuoso, insolente e, por suposto, absolutamente inadmisible.

Correspóndenos responder con firmeza a estas propostas provocadoras en defensa dos donostiarras que foron inxustamente executadas polo franquismo. Temos unha débeda histórica con todos aqueles que foron subestimados e marxinados e coas súas familias.

Espero que este absurdo quede en nada e o Concello saberá responder a iso coa suficiente firmeza.

Juan Karlos Izagirre Hortelano, ex alcalde de Donostia e portavoz municipal de EH Bildu