Pranto de paxaros
- Os paxaros choran. Non como nós, en calquera lugar, en calquera momento, nun parteluz, ou simplemente sen poder aguantar o interior… Non me esquecerá de inmediato o que ocorreu en Bera: cada ano celebrábase un prestixioso festival de música de Aresta, e de cando en vez realizabamos algún evento relacionado coa paisaxe; nun deles creamos un paseo polo pobo coa escusa de árbores, paisaxes, hortas, etc. Tamén xurdiron curiosidades na preparación do percorrido, como un forasteiro reparando a beirarrúa baixo un gran cedro do Himalaya (Cedrus deodora), situado en pleno pobo. Cando volvo á árbore, imaxínome: “Ese non vai ser o que naceu lonxe da avoa desta árbore”. Preguntarlle de onde era e o paquistaní. Harrapazank! O solo da vea da árbore! Díxenlle a súa traxectoria e emocionouse. O seu nome é Xϕ e fixémonos amigos…
Preparei un percorrido pola paisaxe traballada ao longo da historia dos beratarras, árbores e hortas, xardíns e montañas escarpadas. Eu, un vindo de fóra, viña falar de si mesmo aos seus, a dar algunhas interpretacións do que eran eles e do que as súas avoas e avoas fixeran. Saímos aquí o Himalaya, os allos porros da horta (Allium porrum), o aliso do río (Alnus glutinosa) e chegamos á escola de música local. Empecei coa ttalaka sobre as plantas da zona que escoitan a música creada polos nenos e os alumnos da zona, e non hai que esquecer o que deu nome á escola: Isidoro Fagoaga Larratxe, un gran tenor nado na casa Agramontea do barrio de Illekueta. Só quería dar un dato respecto diso: cando o tenor que mellor cantaba a ópera de Wagner en todo o mundo soubo que os alemáns bombardearon Gernika, decidiu calar, deixar de cantar e volver a Euskal Herria. Antes de terminar de dicir, rodeado polos que viñan á visita guiada, estaba na bágoa, póndome no lugar das súas cordas vocais e pensando que eu faría un raio… E decidiu calar para sempre.
E si, os paxaros tamén choran. Non onde queiras, cando queiras. Só sobre determinados árbores. En árbores de froita con óso: pexego ou pexego (Prunus persica), ciruela (Prunus domestica), cereixa (Prunus avium), gingondo (Prunus cerasus), brinón (Prunus persica var). nectarina) ou paraguaio (Prunus persica var. nucipersa) nos troncos e ramas das árbores que dan. Estas árbores expulsan unha gran cantidade de suor na zona dunha ferida e cócense ou endurecen co aire, facéndose pasar por unha mucosa de cor ámbar moi claro, ás veces grande e rechamante. As bágoas do paxaro que chorou son para os vascos. Chámaselle "pranto de paxaro". "Txori-muki", "txori-ezti", "txori-kandela" e "txori-minger".
Udaberrian orain dela egun gutxi sartu gara eta intxaurrondoa dut maisu. Lasai sentitzen dut, konfiantzaz, bere prozesuan, ziklo berria hasten. Plan eta ohitura berriak hartu ditut apirilean, sasoitu naiz, bizitzan proiektu berriei heltzeko konfiantzaz, indarrez, sormen eta... [+]
Ohe beroan edo hotzean egiten da hobeto lo? Nik zalantzarik ez daukat: hotzean. Landare jaioberriek bero punttu bat nahiago dute, ordea. Udaberriko ekinozio garai hau aproposa da udako eta udazkeneko mokadu goxoak emango dizkiguten landareen haziak ereiteko.
Duela lau urte abiatu zuten Azpeitian Enkarguk proiektua, Udalaren, Urkome Landa Garapen Elkartearen eta Azpeitiako eta Gipuzkoako merkatari txikien elkarteen artean. “Orain proiektua bigarren fasera eraman dugu, eta Azkoitian sortu dugu antzeko egitasmoa, bere izenarekin:... [+]
Itsasoan badira landareen itxura izan arren animalia harrapari diren izaki eder batzuk: anemonak. Kantauri itsasoan hainbat anemona espezie ditugun arren, bada bat, guztien artean bereziki erraz atzemateko aukera eskaintzen diguna: itsas-tomatea.
Aurten "Israel Premier Tech" txirrindularitza talde israeldarra ez da Lizarraldeko Miguel Indurain Sari Nagusia lasterketara etorriko. Berri ona da hori Palestinaren askapenaren alde gaudenontzat eta munstro sionistarekin harreman oro etetea nahi dugunontzat, izan... [+]
Donostiako Amara auzoko Izko ileapaindegi ekologikoak 40 urte bete berri ditu. Familia-enpresa txikia da, eta hasieratik izan zuten sortzaileek ile-apainketan erabiltzen ziren produktuekiko kezka. “Erabiltzaileen azalarentzat oso bortzitzak dira produktu gehienak, baina... [+]
Ugaztunei eskainitako azken artikuluaren amaierako hitzak hurrengo animalia aurkezteko aitzakia paregabea dira. Bertan esaten genuen muturluzeak erreka “garbi eta txukunak” behar dituela, kutsadurarik gabeak baina elementu natural anitzekin. Animalia txiki horren... [+]
Bada Borda bat ilargian. Bai, bai, Borda izeneko krater bat badu ilargiak; talka krater edo astroblema bat da, ilargiaren ageriko aldean dago eta bere koordenadak 25º12’S 46º31’E dira; inguruan 11 krater satelite ditu. Akizen jaiotako Jean Charles Borda de... [+]
Sare sozialen kontra hitz egitea ondo dago, beno, nire inguruan ondo ikusia bezala dago sare sozialek dakartzaten kalteez eta txarkeriez aritzea; progre gelditzen da bat horrela jardunda, baina gaur alde hitz egin nahi dut. Ez ni optimista digitala nauzuelako, baizik eta sare... [+]
Mila milioika mintzo dira agintariak. CO2 isurketak konpentsatzeko neurri eraginkor gisa aurkeztuta, zuhaitz landaketei buruzko zifra alimaleak entzuten dira azken urteetan. Trantsiziorako bide interesgarria izan zitekeen, orain arteko oihanak zainduta eta bioaniztasuna... [+]
Kutsatzaile kimiko toxikoak hauteman dituzte Iratiko oihaneko liken eta goroldioetan. Ikerketan ondorioztatu dute kutsatzaile horietako batzuk inguruko hiriguneetatik iristen direla, beste batzuk nekazaritzan egiten diren erreketetatik, eta, azkenik, beste batzuk duela zenbait... [+]
Magnoliak eleganteak dira. Dotoreak. Anddereak. Pontxoak. Apainak. Pimentak. Gurbilak. Ponposak, ponpoxearrenak. Ortiroak. Ia-ia fazazkoak, kriket eta kraket. Ez naiz harritzen, beren loraldien azpian lurrarekin urtzerainoko handitasunaren menpeko sentitzen naiz urtero.