En febreiro de 2023 lin a noticia na prensa e depriminme porque me sorprendeu e deume que pensar. A tenda da rúa Jostaldi Kirolak Erdikale de Azpeitia pecharase ao público despois de 48 anos de andaina.

Iso fíxome viaxar no tempo. Estivera alí varias veces coa miña avoa, á que comprara roupa deportiva e de rúa. Fun coa miña avoa a Azpeitia, compreime en Jostaldi, collín algo na cafetaría de Xiriakon nun agradable faladoiro e volvín co mozo máis feliz do mundo… Deume moita pena, por tanto, a noticia fíxome derramar algunha bágoa, no medio de tantos recordos e nostalxia…

Xusto un mes antes, a principios de xaneiro de 2023, estiven moito tempo na tenda Jostaldi. E foi unha bonita casualidade atoparnos na rúa, xusto diante da tenda, co dono que xa estaba xubilado. Levabamos moitos anos sen vernos, pero fíxome caso co seu eterno sorriso. Contoume que me ouviu por medio de artigos de opinión da prensa e regaloume unha frase que me conmoveu moito: “Traballei moitos anos na tenda, pero vin moi poucas persoas tan contentas como cando entrabas coa túa avoa”. Foi un momento bonito. Comenteille que a avoa se nos foi a finais de 2017, e a continuación presenteille aos dous fillos que estaban a xogar e correndo. “A vida segue adiante. E non te aburras con estes dous!”, comentoume. Saudámonos cun abrazo.

Cada vez son máis tempos, máis situacións, máis difíciles para os pequenos comercios. Non é unha opinión miña, senón unha realidade moi clara (e crúa) dos datos: na última década perdeuse un terzo dos establecementos comerciantes polo miúdo, un de cada tres. No período 2018-2021, só en Gipuzkoa, o número de pequenos comercios reduciuse en 817. Entre 2013 e 2023 perdéronse na CAV un total de 5.658 pequenas tendas. Cada vez máis pequenos comercios están a baixar a persiana. E as noticias que se abren son moito menos. Isto é algo que se pode observar facilmente nas nosas rúas. Outro dos danos colaterais da cruel globalización económica: cada vez menos tendas pequenas; cada vez máis e máis centros comerciais. En Getaria, por exemplo, cando eramos pequenos, había moitas máis opcións: tendas de teas, drogarías, mercerías, tendas de electrodomésticos, zapateiros, ferraxarías, tendas de xoguetes, tendas de deporte, aseguradoras… Si, todas elas en Getaria, sen ter que moverse fose. Pero e hoxe?

Os expertos explican varios factores que explican esta caída das tendas comerciantes polo miúdo: Plataformas e compras por Internet; expansión de grandes centros comerciais e cambio do noso modelo de lecer; falta de substitución e substitución para continuar co negocio; encarecemento do aluguer, a electricidade ou a materia prima.

E é que hoxe en día Internet ofrece moitas facilidades que antes non podiamos imaxinar, e iso cambiou moito (demasiado) os nosos costumes, moitas veces sen que nos deamos conta. Cada vez máis xente compra (nós) máis por Internet. É moi sinxelo, atractivo. Monstros como Amazon, sitios web de cada marca, grandes descontos en tempos de promoción continua, facilidade de envío ou gratuidade. Sen levantarse do sofá, unha opción de abanico moi ampla, cun simple clic, todo listo!

Todos o compramos así moitas veces. Todos nos caemos a esta rede. E non digo que iso estea mal. Pero creo que deberiamos ser donos das nosas accións e conscientes das súas consecuencias.

O noso modelo de sociedade actual é cada vez máis individualista, illado e frío. Onde a relación presencial foi substituída polos movementos dactilares das pantallas dos móbiles. O American way of life ou McDonald totalmente condicionado e homoxeneizado. De acordo.

Tamén podemos criticar a actitude (e a hipocrisía) das administracións públicas e dos gobernantes de aquí. Coa boca pequena, por dicir palabras bonitas a favor dos pequenos comercios e, ao mesmo tempo, por promocionar e/ou apoiar aos grandes centros comerciais. De acordo tamén.

O encarecemento do estilo de vida que sufrimos nos últimos anos (e a perda de poder adquisitivo) e as dificultades que iso leva e a necesidade de mirar os prezos tamén teñen un peso importante. Claro que si.

Pero aínda que todos eles sexan verdade, non sempre podemos buscar aos responsables fose. Porque na nosa man tamén está decidir, polo menos en parte, o noso modelo de consumo e de compra. Decidir onde e como comprar. É tamén a nosa responsabilidade. Os pequenos comercios non se pechan sós. Porque moitos teñen que pecharse cando lles damos as costas.

Que rúas, barrios ou pobos queremos? Esa é a pregunta crave. E iso está en mans de todos os cidadáns. Para ter rúas cheas de xente, rúas seguras… son necesarias as tendas. E para que iso sexa posible, o camiño é que nós compremos nas tendas do noso pobo, do barrio, da rúa.

Desgraciadamente, hoxe en día hai moi poucas cousas (polo menos moito menos das que me gustaría) nas nosas mans. Pero este é un dos poquitos. Pois pensemos ben e tratemos de levar os nosos pensamentos á práctica.

Porque estas tendas poden ser pequenas en tamaño, pero son moitas en relación, en calidade, en proximidade, en confianza, en honestidade, en esforzo, en dignidade, a través da venda e en servizos posteriores... Non deixemos que as que son grandes na pequeñez vólvanse pequenas na grandeza.

Aitor Irigoien Odriozola